137
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

موضوع كتاب ، همچنان كه از نامش پيداست ، نقل احاديثى در فضايل و مناقب اهل بيت عليهم السلام است . كتاب ، شامل ۱۱۲ حديث با ذكر راوىِ نخست و حذف ساير راويان است . محقّق كتاب ـ كه به مأخذ يابى احاديث آن پرداخته ـ بر آن است كه نويسنده در نگارش اثر ، تحت تأثير مئة منقبة فضل بن شاذان (/شادان) قمى بوده و حدود يكْ سوم از احاديث غاية المرام ، همان احاديث آغازين مئة منقبة است . ۱
ساير احاديث ، آن سان كه از مأخذيابى محقّق كتابْ برمى آيد ، از مصادر ديگرى (مانند آثار صدوق ، بشارة المصطفى ، الأمالى مفيد و دلائل الإمامة) برگرفته شده است . در اين ميان ، براى احاديث شماره ۸۶ ، ۹۰ ، ۱۰۲ و ۱۱۱ ، مأخذى يافت نشده است .
غاية المرام ، از روى نسخه منحصر به فرد موجود در كتاب خانه آستان قدس رضوى كه توسّط على بن حسن كرمانى به سال ۹۳۰ ق ، كتابت شده ، با تحقيق آقاى عليرضا هَزار در دفتر ششم ميراث حديث شيعه (ص۱۵ ـ ۸۱) توسّط مركز تحقيقات دارالحديث ، انتشار يافته است .

۵ . مختصر بصائر الدرجات ۲

اين كتاب ، از آثار مهم مربوط به حوزه فضايل اهل بيت عليهم السلام است كه در قرن هشتم هجرى نوشته شده است . نويسنده كتاب ، شيخ حسن بن سليمان حلّى (زنده در ۸۰۲ق) ، با تلخيص كتاب بصائر الدرجات سعد بن عبد اللّه اشعرى قمى(م ح ۳۰۰ ق) و افزودن رواياتى از منابع ديگر با ذكر نام مأخذ ، اين كتاب را پديد آورده است . ۳ كتاب ، از مصادر بحار الأنوار ۴ و وسائل الشيعة ۵ است .

1.غاية المرام ، ص۱۹ (مقدّمه محقّق) .

2.أمل الآمل، ج ۲، ص ۶۶ (ش ۱۸۰)؛ الذريعة، ج ۲۰، ص ۱۸۲ (ش ۲۴۹۶).

3.الذريعة، ج ۲۰، ص ۱۸۲ (ش ۲۴۹۶) .

4.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۶.

5.وسائل الشيعة، ج ۳۰، ص ۱۵۵.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
136

مناقب ابن شهرآشوب است .
نثر كتاب ، شيوا و روان بوده ، نمايانگر سبك نوشته هاى مذهبى فارسى خراسان در سده هشتم است . عالم اديب همشهرى شيعى سبزوارى ، يعنى واعظ كاشفى ، در آثار خود ، اين سبك را پى گرفت و به كمال رساند . براى آشنايى با نثر نويسنده ، قطعه اى از متن كتاب را مى آوريم :
از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت است كه چون حضرت رسول صلى الله عليه و آله وفات يافت، فاطمه عليهاالسلام بر فراق وى، شب و روز مى گريست و اندوهى عظيم به وى رسيده بود. جبرئيل عليه السلام ، پيش وى آمد و وى را تسلّى داد و به صبر فرمود و از مقام و منزلت [و رفعت درجه] حضرت رسول صلى الله عليه و آله ، وى را خبر داد و از امامان و فرزندان وى كه خواسته بود، فاطمه را خوش دل گردانيد... . ۱
راحة الأرواح ، با تحقيق محمّد سپهرى ، توسّط دفتر نشر ميراث مكتوب و نشر اهل قلم ، به سال ۱۳۷۵ ش ، منتشر شده است .

۴ . غايةُ المرام فى فضائل علىّ عليه السلام وأولاده الكرام ۲

اين كتاب ، نگاشته حسن بن حسين بيهقى سبزوارى و دومين كتاب وى در زمينه فضايل و مناقب اهل بيت عليهم السلام است . نويسنده ، در مقدّمه با تعبير «جمعها الحسن الشيعى السبزوارى وسمّاها غاية المرام» ، ۳ به نام خود و كتاب ، تصريح كرده است .
افندى ، ضمن گزارش رؤيت نسخه اى از غاية المرام ، آن را كتاب مختصرى مشتمل بر اخبار شيعه و مخالفان (اهل سنّت) با حذف اَسانيد ، دانسته است . ۴

1.راحة الأرواح، ص ۷۴.

2.رياض العلماء ، ج۱ ، ص۱۷۷ ؛ روضات الجنّات ، ج۲ ، ص۲۶۷ ؛ الذريعة ، ج۱۶ ، ص۲۱ (ش ۷۵) ؛ هدية العارفين ، ج۱ ، ص۲۸۹ .

3.ر .ك : ميراث حديث شيعه ، دفتر ششم ، ص۲۴ : «غاية المرام فى فضائل علىّ وأولاده الكرام» ، عليرضا هَزار .

4.رياض العلماء ، ج۱ ، ص۱۷۷ .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5121
صفحه از 461
پرینت  ارسال به