به هر حال ، إثبات الوصيّة ، كتاب موجزى است درباره اثبات وصايت اميرمؤمنان عليه السلام كه نويسنده با استفاده از منابع حديث شيعه و اهل سنّت ، بدان اهتمام ورزيده است . نام كتاب نيز در مقدّمه مؤلّف ، الحجج القوية فى بيان الوصيّة ^۱ آمده اسـت .

مناقب و تاريخ ائمه عليهم السلام

بخش مهمّى از نگارش هاى حديثى در قرن هشتم و نهم ، به موضوع فضايل ، مناقب و تاريخ زندگى معصومان عليهم السلام اختصاص يافته است . اين كتاب ها متنوّع بوده ، از اهمّيت يكسان برخوردار نيستند . در اين بخش ، به معرّفى اين آثار مى پردازيم .

الف) آثار چاپى

۱. كشف اليقين فى فضائل أميرالمؤمنين عليه السلام ^۲

اين كتاب ، نوشته علاّمه حلّى(م ۷۲۶ ق) است كه در محرّم سال ۷۱۶ ، نگارش آن را در سلطانيه به پايان برده و به سلطان محمّد خدابنده ، اهدا كرده است .
نسخه هاى خطّى متعدّد كتاب در مكتبة العلاّمة الحلّى معرّفى شده است . ^۳ كشف اليقين ، از مصادر بحار الأنوار است . ^۴
اين كتاب ، شامل چهار فصل است . فصل اوّل ، شامل فضايلى است كه پيش از ولادت براى حضرت امير مؤمنان ثابت بوده است .
فصل دوم ، شامل فضايل حين ولادت حضرت است و فصل سوم ، در برگيرنده

ابى الحديد ^۱ نقل شده است ، در حالى كه علاّمه حلّى ، در آثار كلامى خود ، از اين افراد ، نقل قول نمى كند . بعيد است كه علاّمه در كتابى كلامى ، شعرى از شاعر هم عصر خود نقل كند .
۳ . در متن كتاب از الصراط المستقيم على بن يونس بياضى نباطى ، احاديث فراوان نقل كرده است . عبارت نويسنده چنين است :
و نقل الشيخ الجليل على بن يونس فى كتابه «الصراط المستقيم» ما يدلّ على تحقيق الوصيّة فى مواضع منها... . ^۲
بياضى ، درگذشته به سال ۸۷۷ هجرى ، يعنى ۱۵۰ سال پس از فوت علاّمه حلّى است .
۴ . افزون بر اينها اسلوب كتاب و برخى تعابير آن نيز با سبك كتاب هاى علاّمه حلّى ناسازگار است . مثلاً در جايى آمده است : «قال الشيخ الصدوق فى كتاب من لايحضره الفقيه فى صحيحة أبى بصير» ^۳ و در جاى ديگر مى نويسد : «و قال الشيخ الطوسى ، المتوفّى فى ۴۶۰ ق ، فى صحيحة محمد بن مسلم» . ^۴
نيز در يادكرد شعرى از ابن ابى الحديد ، آمده است :
وقال عزّ الدين عبد الحميد بن محمّد بن أبى الحديد، شارح «نهج البلاغة» والمورّخ الحكيم و كان مذهبه الاعتزال توفّى عام ۶۵۵ ق. ^۵
بر اين اساس ، كتاب ياد شده از علاّمه حلّى نبوده و پس از بياضى نباطى نوشته شده است .