شماره کرد:

الف ـ تاریخ حدیث مناطق؛

ب ـ مناسبات و مبادلات حدیثی؛

ج ـ مکاتب حدیثی شیعه.

گفتنی است که در راستای این کلان‌پژوهش‌ها، تاکنون مقاله «حدیث و محدّثان شیعه در حَلَب»، کتاب مکتب حدیثی شیعه در کوفه و اندیشه‌شناسی محدّ ثان حلّه» منتشر شده‌اند. همچنین کتاب‌های تاریخ حدیث شیعه در نیشابور و مرو و حدیث شیعه در بحرین به زودی منتشر خواهند شد.

اکنون بسیار خرسندیم که در پژوهش‌ حاضر، «تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ» از مجموعه «تاریخ حدیث خراسان»، مورد کاوش قرار گرفته است. وجود شمار فراوان دانشوران در این خطه و همچنین اندیشه‌ها و احتمالاً جریان‌های حدیثی گوناگون، بررسی این حوزه حدیثی را ضروری می‌نمایاند.

از سوی دیگر، نبود اطلاعات منسجم در این زمینه و فقدان پژوهش‌های هم‌افق با حوزه حدیثی خراسان، کار پژوهش را دشوار می‌نمود. به سامان رساندن این کار، نیازمند تلاشی گسترده و دقّتی بسیار همراه با صرف وقت بود. این مهم را محقّق گرامی، حجت الاسلام والمسلمین آقای مهدی غلامعلی، محقّق ساخت و کتاب را سامان بخشید. ضمن قدردانی از زحمات ایشان، توفیق روزافزون وی را در نشر معارف اهل‌بیت علیهم السّلام از خداوند منّان خواستاریم.

گروه تاریخ حدیث و مصطلحات

پژوهشکده علوم و معارف حدیث

شیعی مؤثّر خواهند بود.

استادان فرهیخته دانشگاه‌ها و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه‌های علوم اسلامی، با شناخت اهمیت تاریخ حدیث در سال‌های اخیر کوشش کرده‌اند تا دانشجویان را برای شناساییِ حوزه‌های حدیثی، محدّثان و نویسندگان آثار حدیثی هدایت کنند. ره‌آوردِ تلاشِ علمی مشترک استادان و دانشجویانِ حدیث‌پژوه، پدید آمدن پایان‌نامه‌هایی بر محورِ «تاریخ حدیث» ‌بود. بی‌تردید تلاش‌های به انجام رسیده اگرچه مفیدند، ولی کامل نیستند؛ زیرا نوشتارهای علمی بر محور «تاریخ حدیث» هنوز پراکنده‌‌اند. برخی پایان‌نامه‌ها و کتاب‌ها در معرفی حوزه‌های حدیثی است و برخی به معرفی محدّثان شیعه پرداخته‌اند. افزون بر پراکندگی آثار موجود، گاه همپوشانی در آثار منتشره مشاهده می‌شود؛ زیرا نویسنده حوزه حدیثی، ناگزیر به معرفی محدّثان آن دیار پرداخته است و نویسنده مشهور هم به ناچار از حوزه حدیثی سخن گفته است.

شناخت وضعیت موجود، اهمیت تعریفِ کلان‌پژوه‌های روشمند در محورِ تاریخ حدیث را نشان می‌دهد. در پژوهش‌های پیش رو، به دو گام اساسی نیازمندیم: نخست گِردآوری اطلاعاتِ متقن تاریخ حدیث و سپس تحلیل حدیث بر پایه تاریخ.

در راستای اهداف پیش‌گفته، گروه پژوهشی «تاریخ حدیث و مصطلحات»، در پژوهشکده علوم و معارف حدیث، مفتخر است که پس از شکل‌گیری از بدو تأسیس تاکنون، بسیاری از مباحث بنیادی در این زمینه را شناسایی کرده و با ارائه طرح‌های گوناگون توانسته است که تاریخ حدیث شیعه را به علاقه‌مندان ارائه نماید. برای نمونه، می‌توان به نخستین کلان‌پژوهش این گروه با عنوان «تاریخ حدیث شیعه از ابتدا تا عصر حاضر»، اشاره کرد که تاکنون، چهار جلد از آن منتشر شده است و جلد آخر آن نیز مراحل پایانی‌اش را می‌گذراند.

کلان‌پژوهش‌های دیگر گروه تاریخ حدیث و مصطلحات را می‌توان این گونه