101
تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ

[۳۹ ].محمّد بن علی بن نصر بخاری

ابو جعفر محمّد بن علی بن نصر بخاری مقری، استاد شیخ صدوق و شاگرد ابو عبد الله كوفی (فقیه فرغانه) است.۱ روایات تفسیری را او با سند متّصل از امام صادق علیه السلام نقل كرده است.۲ از زندگانی علمیِ محمّد بن علی چندان اطلاع دقیقی در دست نیست.

سدة پنجم هجری

[۴۰ ].احمد بن محمّد بن حمدان بن عامر زنادی

زنادی، از اهالی زناد، آبادی‌ای در بخاراست. سیّد علی بروجردی(م۱۳۱۳ق) صاحب طرائف المقال، نام وی را در شمار راویان بخارا آورده است، و گفته که زناد و زندنه، دو قریه از آبادی‌های بخارا بوده و احمد بن محمّد بن حمدان بن عامر، از اهالی زناد است.۳

نام احمد بن محمّد بن حمدان، در متون روایی و رجالی شیعه و سنّی یافت نشد. احتمال دارد که وی همان احمد بن محمّد بن حمدان المکتب، استاد شیخ صدوق باشد.۴

[۴۱ ].حمزة بن ابراهیم بن حمزه خُدایادی

نور الدین حمزه خدایادی، از راویان و دانشمندان سدة پنجم و ششم هجری در بخاراست. وی به سال ۴۸۶ق، در بخارا به دنیا آمده است.۵خدایاد، روستایی در پنج فرسخی بخاراست که جمعی از عالمان اهل سنّت برخاسته از این روستا هستند.۶

1.. علل الشرائع، ج۱، ص۶۶، ح۲؛ معانی الأخبار، ص۱۰۴، ح۱.

2.. علل الشرائع، ج۱، ص۶۶، ح۲.

3.طرائف المقال، ج۲، ص۱۷۷، ح۲۲۳.

4.. الأمالی، صدوق، ص۲۴۹، ح۲۷۴.

5.. الأنساب، ج۲، ص۳۲۹؛ معجم البلدان، ج۲، ص۳۲۹.

6.. الأنساب، ج۲، ص۳۲۹. وفات وی را محقّق کتاب مسند الرضا سال ۵۰۷ ق دانسته که خیلی بعید است؛ چه این که عمر او ۲۱ سال مي‌شود و در این سن، کسی به استادی حدیث نمی‌‌رسد.


تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
100

شیخ مفید و حسین بن عبید الله غضائری، از شاگردان وی بوده‌اند. ابو مفضل شیبانی، اصالتاً كوفی است؛ ولی تمام عمرش را در طلب حدیث، به شهرهای مختلف سفر کرد.۱ طبق نقل خود وی، او در بخارا نیز بوده است. چنانچه می‌گوید: در چهارشنبه‌ای که هم‌زمان با عاشورا بوده است، از حسین بن علی بن زکریا ـ از محدّثان شیعی بخارا ـ در بخارا روایت نبوی: «الائمّة بعدی اثنی عشر...وکلهم من قریش» را شنیده و در همان جا نگاشته است.۲

ابو مفضل شیبانی، آثار بسیاری نیز تدوین کرده است که از آن جمله است: كتاب شرف التربة؛ كتاب مزار أمیر المؤمنین علیه السلام؛ كتاب مزار الحسین علیه السلام؛ كتاب فضائل العباس بن عبد المطلب؛ كتاب الدعاء؛ كتاب من روی حدیث غدیر خم؛ كتاب رسالة فی التقیة و الإذاعة؛ كتاب من روی عن زید بن علی بن الحسین؛ كتاب فضائل زید [علیه السلام]؛ كتاب الشافی فی علوم الزیدیة؛ كتاب أخبار أبی حنیفة، كتاب القلم.۳

نجاشی، او را درک کرده و افتخار شاگردی وی را داشته است؛‌ ولی اگرچه روایات بسیاری از او شنیده، سعی کرده است که از او مستقیماً نقل نکند و این کلام او می‌تواند نشانگر آن باشد که شیبانی را در دورة کهولت وی و جوانی خودش ملاقات کرده است.۴

تنها نکتة منفی در زندگی وی آن است که رجالیان کهن گفته‌اند که وی در آغاز، فردی مورد اعتماد و ثبت بوده؛ ولی بعداً دچار خلط شد. از این رو، دانشیان شیعه، او را تضعیف کرده‌اند.۵ در میان رجالیان شیعه، ابن غضائری، او را حدیث‌ساز دانسته و گفته که کتاب‌های او را دیده که متون روایی را بدون سند، نقل کرده است.۶

1.. رجال النجاشی، ص۳۵۶، ش۱۰۵۹.

2.. کفایة الأثر، ص۹۰.

3.. رجال النجاشی، ص۳۵۶، ش۱۰۵۹.

4.. همان ‌جا.

5.. همان ‌جا.

6.. رجال ابن الغضائری، ص۹۸.

  • نام منبع :
    تاریخ حدیث شیعه در ماوراء النهر و بلخ
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی غلامعلی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 39827
صفحه از 356
پرینت  ارسال به