1.موعظه با خطابه فرق دارد . خطابه ، صناعت است و جنبه فنى و هنرى دارد و به علاوه ، هدف خطابه ، تحريك احساسات و عواطف است ، به نحوى از انحا ؛ اما موعظه ، صرفا به منظور تسكين شهوات و هواهاى نفسانى است و بيشتر جنبه منع و رَدع دارد . اگر هدف خطابه را مطلقِ اقناع بدانيم ، وعظ و موعظه هم قِسمى از خطابه است . به هر حال ، موعظه در جايى گفته مى شود كه كلماتى و جمله هايى القا شود به منظور ردع و منع و تسكين شهوت و غضب، در مواردى كه لازم است تسكين داده شود . راغب اصفهانى مى گويد : «اَلْوَعظُ زَجْرٌ مُقْتَرِنٌ بِالتَّخويفِ» ؛ يعنى موعظه ، منعى است كه مقرون باشد به بيم دادن ؛ يعنى به بيم دادن از عواقب كار . آن گاه از خليل بن احمد ، لغوى معروف ، نقل مى كند : «هُوَ التَّذْكيرُ بِالْخَيْرِ فيما يَرِقُّ لَهُ الْقَلْبُ» . يعنى موعظه ، يادآورى قلب است نسبت به خوبى ها در امورى كه موجب رقّت قلب گردد . موعظه ، سخنانى است كه موجب نرمى و رقّت قلب بشود . منع مردم از هواپرستى و شهوت پرستى و رباخوارى و رياكارى و تذكّر مرگ و قيامت و نتايج اعمال در دنيا و آخرت ، موعظه است . امّا خطابه ، اقسامى دارد : ممكن است حماسى و جنگى باشد ، ممكن است سياسى باشد ، ممكن است قضايى باشد ، ممكن است دينى و اخلاقى باشد . گاهى به منظور تحريك حسّ سلحشورى و سربازى است كه در جنگ ها و ميدان هاى مبارزه ايراد مى شود ؛ گاهى به منظور آشنا كردن مردم است به حقوق سياسى و اجتماعى شان ، و گاهى به منظور برانگيختن حس ترحّم است ، مثل خطابه هايى كه احيانا وكلاى دادگسترى براى جلب ترحّم قُضات نسبت به مجرم و محكومى ايراد مى كنند و براى تخفيف جرم و استرحام ، كوشش مى كنند . گاهى خطابه ، به منظور تحريك و بيدار كردن شعور دينى و اخلاقى و وجدانى مردم است . (ده گفتار ، مرتضى مطهّرى ، ص ۲۳۷ ـ ۲۳۸)

1.علل الشرايع : ۱/۲۶۵/۹ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ۲/۱۱۱ كلاهما عن الفضل بن شاذان ، بحار الأنوار : ۶ / ۷۳ / ۱