ندارند؛ آیات تمثیلی، استعاری یا مبهم (متشابهات). مناقشه هرمنوتیکیِ مهمی درباره این دسته‌‌بندی وجود داشت که ناشی از اختلاف‌‌نظرها درباره چگونگی خوانش و علامت‌‌گذاریِ متنِ این آیه خاص قرآن است. این آیه می‌‌گوید: ”اما کسانى که در دل‌‌هایشان تردید است هرآینه دنبال می‌‌کنند آنچه را تمثیلی است در جست‌‌وجوی (ایجاد) فتنه با تلاش برای تبیین آن با آنکه تبیینش را کسی نمی‌‌داند جز خدا و کسانی که بهره‌‌مند از آموزش درست هستند می‌‌‏گویند ما بدان ایمان آوردیم همه از جانب پروردگار ماست اما جز خردمندان کسى متذکر نمی‌‌شود" (علائم ویرایشی حذف شده‌‌اند).^۱ مناقشه بر سر چگونگی خواندن قسمت پایانی رخ داده است. دو احتمال وجود دارد: ۱. «تبیینش را کسی نمی‌‌داند جز خدا و کسانی که بهره‌‌مند از آموزش درست هستند ( الراسِخون في العِلم)»؛ یا ۲. «تبیینش را کسی نمی‌‌داند جز خدا. و کسانی که بهره‌‌مند از آموزش درست هستند ( الراسِخون في العِلم) [[می‌‌گویند]]...». دو مسئله هرمنوتیکیِ بنیادین در اینجا مطرح بود: نخست، تعیین چگونگیِ خواندن متن، و دوم، تعیین مصداق «راسخان در علم».^۲ از نظر عموم شیعیان، الراسخون في العلم به پیامبر[[ص]] و ائمه[[ع]] اشاره دارد.^۳ تمایز مهم دیگری که بین دو فرقه وجود دارد این است که از نظر عالمان سنّی فقط تفسیر پیامبر[[ص]] الزام‌‌آور است و آنچه اتباع و تابعانش در نسل‌‌های بعد مطرح کرده‌‌اند به‌‌هیچ وجه حجیتی برابر با تفسیر او ندارد و در [[دانش]] نقد حدیث مورد بحث و بررسی قرار می‌‌گیرد؛^۴ اما از نظر شیعیان، هدایت الاهیِ مستقیم و بی‌‌خطا (معصوم) حتی پس از وفات پیامبر[[ص]] نیز از طریق امامانِ منصوب از طرف خدا ادامه یافت. در نتیجه، در مناقشه درباره اینکه آیه هفتم آل‌‌عمران چگونه باید خوانده شود، تفسیر غالب در میان شیعیان احتمال اول بود که می‌‌گفت: « الراسِخون في العِلم» علاوه بر پیامبر[[ص]] به ائمه[[ع]] نیز، که دانش تبیین درست قرآن را در اختیار دارند، اشاره دارد.

(Osnabrück, ۱۹۸۰) اثر جلال‌‌ الدین سیوطی (د. ۹۱۱/۱۵۰۵)، را می‌‌توان در زمره آثار مربوط به هرمنوتیک دسته‌‌بندی کرد؛ دقیقاً به این علت که این آثار بیشتر به روش تفسیرگری می‌‌پردازند تا خود عمل تفسیر.

هرمنوتیکِ سنت تفسیری مسلمانان

مسئله تفسیر کردن قرآن از همان اوایل تاریخ اسلام اهمیتی چشمگیر داشت؛ چنان‌‌که یکی از نخستین پرسش‌‌هایی که ذهن عالمان مسلمان را به خود مشغول کرد مُجاز بودن اصلِ تفسیر کردن قرآن بود.^۱ بیشتر مسلمانان این کار را نه‌‌تنها مُجاز بلکه گریزناپذیر می‌‌دانستند، و ازاین‌‌رو شروع به تنظیم قواعدی کردند که تفسیرگری باید طبق آنها انجام می‌‌شد. ازآنجاکه از نظر مسلمانان همه چیز قرآن، از جمله الزامات و بایسته‌‌های بسیار مهم قانون اسلامی ( شَریعَة)، کاملاً روشن و بی‌‌ابهام نبود، از همان اوایل، به چگونگیِ فهم معنا یا تفسیرگری یک آیه یا عبارتِ مشخص، از برخی جهات، توجه بیشتری شد تا خودِ عمل تفسیرگری. این مطلب در هرمنوتیک قرآن به اصلی بدیهی تبدیل شد که چون قرآن کلام خداست، بهترین تبیین یا تفسیر باید از درون خود آن بیاید و آیه‌‌ای آیه دیگر را روشن سازد یا تبیین کند. بهترین تبیین را در رتبه بعد مستقیماً محمد پیامبر[[ص]]، به صورت گفتار یا از طریق رفتار خود، ارائه کرده است و این تببین را می‌‌توان در الگوی تجویزی او یا سُنَّة او یافت. از نظر اهل سنت، در رتبه بعد، بهترین تبیین را همنشینان پیامبر (صحابة)، از طریق تعالیمشان که در احادیث حفظ شده، ارائه کرده‌‌اند، و در رتبه بعد جانشینان صحابه ( تابعون) و در رتبه بعد، جانشینانِ این جانشینان ( اتباع التابعین)، و از طریق نسل‌‌های بعدیِ عالمان دینی.^۲

این قبیل اصول هرمنوتیکی در عرصه عمل اصلاح شدند و بسط یافتند. مثلاً، درباره اینکه قرآن بهترین مفسرِ خود است، آیاتی کلیدی وجود دارد که راهنمایی‌‌های بیشتری در اختیار می‌‌گذارند، که برجسته‌‌ترین آنها آیه هفتم سوره آل‌‌عمران است. این آیه دو مقوله هرمنوتیکی بنیادین را وضع می‌‌کند: آیات روشن و بی‌‌ابهام (مُحکَمات) که نیاز به تفسیر