گسترده‌ای ایجاد کرده بود، گواه دیگری است که تلاشِ کلامی برید را آشکارتر می‌کند. اندک روایات بجامانده از او در ابواب مهم امام‌شناسی چون معرفت امام۱، علم امام۲، از تلاش او در این حوزه خبر می‌دهند.
عمر بن اذینه، فرد دیگری است که فراوانی روایات او در حوزه‌های گونه‌گون اعتقادی اجازه نمی‌دهد تا از نام بردن او در شمار شخصیت‌های کلامی چشم بپوشیم. محمد بن عمربن اذینه اهل کوفه بود که برای نجات جانش از دست مهدی عباسی به یَمن گریخت و در همان‌جا درگذشت. اسم پدرش بر اسم او غلبه داده شده و به نام عمر بن اذینه معروف شد.۳ او ساکن بصره و بزرگِ شیعیان بصره بود که روایاتی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است.۴
ابن اذینه کتاب سلیم را از ابان بن ابی عیاش گرفته و نخستین کسی است که این کتاب را به نام کتاب سلیم بن قیس العامی الهلالی نامید. محدثین پس از او هفت نسخه از آن برداشتند که از جمله آنها ابن ابی عمیر و حماد بن عیسی هستند۵ صفات الذات و صفات الأفعال،۶ معنی‌الأول والأخر،۷ الفطرة اللّه عزّوجل الخلق علی التوحید۸ و علت احتیاح به امام،۹ نمونه‌هایی از روایات چالش‌برانگیز عمربن اذینه‌اند. از او در باب «اراده از صفات فعل» در اصول کافی روایتی بدین مضمون روایت شده است که خداوند مشیت را به خود مشیت خلق کرده و دیگر صفات را به مشیت آفرید،۱۰ این عبارتِ کوتاه، شارحان بلندآوازه اصول کافی را در طول سال‌ها به مشقت انداخته است. با وجود فراوانی این‌گونه روایات، محدِث صِرف دانستن ابن اذینه سخت می‌نُماید؛ به‌ویژه این که بی‌شک، پرسش او از امام صادق علیه السلام در باب قضا و قدر، دغدغه اعتقادی او را بیش از پیش آشکار می‌کند.۱۱
1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۶۴.
2.. همان، ص۲۱۳و۲۲۱.
3.. کشّی، رجال، ج۲، ص۶۲۶.
4.. نجاشی، رجال، ص۲۸۳.
5.. هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ص۶۶-۷۷.
6.. شیخ صدوق، توحید، ص۱۴۷.
7.. همان، ص۳۱۳.
8.. همان، ص۳۳۰.
9.. شیخ صدوق، کمال الدین، ج۲، ص۲۰۴.
10.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۱۰.
11.. شیخ صدوق، توحید، ص۳۳۰.
