گویی در معرفی فِرَق و مذاهب‌نویسان شیعه، بُتریّه پیش از قیام زید حضور دارند و پس از او، مذهب زید را می‌پذیرند، نه آن‌که پس از زید به وجود آمده باشند. روایت سدیر در کشّی شاهدی بر این مطلب است. بنا به نقل کشّی چندین نفر از شیعیان در مجلسی که زیدبن علی نیز در آن مجلس حضور داشت به امام جعفر صادق علیه السلام عرض کردند که ما علی، حسن و حسین علیهم السلامرا ولی خود می‌دانیم و از دشمنان ایشان تبرّی می‌جوییم. سپس گفتند همچنین ابوبکر و عمر را ولی خود می‌شناسیم و از دشمنانشان بیزاریم. در این هنگام زید ‌رو به آنان کرد و گفت: «آیا از فاطمه علیها السلام تبرّی می‌جویید؟ ریشه‌تان بریده باد!...»،^۱ بر پایه گزارش کشّی از آن زمان ایشان «بُتریه» نامیده شدند.^۲ البته، وجوه دیگری نیز برای نام‌گذاری این جریان نقل شده است.^۳ سعد‌ بن عبداللّه‌ همگام با نقل سدیر، بتریه را کسانی معرفی می‌کند که مردم را به دوستی علی‌ بن ابی‌طالب علیه السلامفرا‌ می‌خوانند، اما امامت او را با ولایت ابوبکر و عمر درهم می‌آمیزند.^۴ نوبختی نیز آورده‌ است که گروهی از بُتریّه، حضرت علی علیه السلامرا افضل مردم می‌انگاشتند، با این‌همه خلافت ابوبکر و عمر را نیز درست می‌دانستند.^۵

همان‌طور که ملاحظه می‌شود اساسی‌ترین اعتقاد جریان بتریه، انگاره‌ای است که به لحاظ مفهومی برای مرجئه شیعه ترسیم شده است؛ بنابراین، بی‌وجه نیست اگر این دو گروه را مصداقاً یگانه بدانیم، ضمن این که در ادامه خواهیم دید برخی بزرگان این جریان، در منابع شیعی با لقب «مرجئی» هم شناسانده شده‌اند. این معرفی البته، دور از معنای دو واژه «بتریه» و «مرجئه شیعه» هم نیست؛ چه بسا تأخیر انداختن در حق ولایت علی علیه السلامکه هماهنگ با معنای ارجاء است،

اعتقادی کوفه، مسئله حضرت علی علیه السلام و عثمان نبود؛ چون کوفیان - چه شیعه و چه سنی - عمدتاً بر برتری علی‌ بن ابی‌طالب علیه السلام نسبت به عثمان هم‌ندا بودند، بلکه مسئله آنان بحث برتری و احقیّت علی‌ بن ابی‌طالب علیه السلام بر ابوبکر و عمر بود، اما از سوی دیگر محدثان و فقیهان سنی کوفه بر پایه انگاره سیاسی خویش مبنی بر مبارزه با بنی‌امیه، به نفع زید رأ‌ی دادند. حمایت از زید تا آن‌جا در کوفه رشد کرد که در پایان به غیر از شیعیان اعتقادیِ اهل برائت، عموم متشیّعان کوفه با زید اعلام همراهی کردند.^۱

آنچه قابل توجه است هواداری مرجئه شیعه از زید است. این گروه نیز از جمله گروه‌هایی بود که بر پایه اعتقاد خویش، از قیام زید علیه بنی امیه استقبال کرد. چه‌بسا قیام زید با پشتوانه محدثان و فقیهان کوفه، سبب شده باشد تا کسانی که پس از زید راه او را پی گرفتند (= زیدیه)، بیش از همه برخاسته از درون یا هواداران محدثان و فقیهان سنی کوفه و جریان مرجئه شیعه باشند؛ چون جریان محدثان و فقیهان سنّیِ کوفه به امامت ابوبکر و عمر قائل بود، اما در نزاع میان عثمان و حضرت علی‌ علیه السلام آن حضرت را ترجیح می‌داد و جریان مرجئه شیعه به احقیت و افضلیت حضرت علی علیه السلاماذعان داشت، اما خلافت خلفای نخستین را هم می‌پذیرفت.

شاهد این ادعا، اعتقادی است که صاحبان کتب فِرق و مقالاتِ شیعی درباره برخی شیعیان زیدی نقل کرده‌اند. برای مثال، نوبختی پذیرش خلافت ابوبکر و عمر همراه با اعتقاد به احقیت حضرت علی علیه السلام را که پیشتر نشانِ مفهومی مرجئه شیعه معرفی شد، برای تمامی اصحاب جریان بُتریه گزارش کرده است.^۲ دیگر کتاب‌های نوشته شده در باب فرق و مذاهب هم عموماً بُتریه را یکی از فرقه‌های زیدیه دانسته‌اند.^۳ این معرفی در نخستین گام این تلقی را به وجود می‌آورد که بُتریه نیز همچون دیگر فرقه‌های زیدیه پس از حادثه زید و در هواداری از او سامان یافته است، اما شواهد دیگری نشان می‌دهد که جریان فکری بُتریه پیش از حادثه زید در کوفه حضور فکری داشته‌اند. سعد‌ بن عبداللّه‌ اشعری قمی نوشته است: «از پیشینیانِ در فرقه بتریه، دو فرقه بتریّه و جارودیّه، مذهب زید بن علی‌ بن حسین و زیدبن حسن‌ بن حسن‌بن علی را پذیرفتند و دیگر دسته‌های زیدیّه از ایشان منشعب شدند».^۴