چون شیبانی،۱ تمیمیه،۲ بکریون۳ و زراری۴ نیز شناخته شدهاند.
دادههای منابع حدیثی و رجالی شیعه و اهل سنت، فعالیت کلامی خاندان اعین را فراتر از فراگیری و نقل صرف روایات اعتقادی نشان میدهد؛ این منابع، آنان را در قامت یک خط فکری نشان میدهد. برای اثبات یک خط فکری سه مؤلّفه اصلی قابل پیجویی است؛ دیدگاههای کلامی؛ روشمند بودن اندیشهورزی؛ جریان داشتن دستکم در دو نسل. اینک، پیگیری این سه مؤلّفه، در حیات علمی این خاندان ضروری به نظر میرسد.
در منابع اسلامی دیدگاههایی در عرصه کلام، به خاندان اعین نسبت داده شده است؛ این دیدگاهها در برخی از مسائل، نخستینبار از سوی آنان در عرصه نظریهپردازی طرح شدهاند. برای نمونه، در منابع اهل سنت در مباحث استطاعت۵ و صفات الهی۶ دیدگاههای خاصی به خاندان اعین نسبت داده شده است. افزون بر دیدگاه خاص در صفات الاهی برای زراره، گویا اندیشه او در این عرصه سرآغاز اندیشه معتزلیان بصره بوده است.۷ همانگونه که پژوهشهای جدید نشان میدهند، اندیشه استطاعت ریشه مبنای فکری معتزلیان بوده است.۸ در منابع شیعی نیز دیدگاههای ویژه و متفاوت این خاندان - در مباحث ایمان و کفر۹ و استطاعت۱۰- قابل مشاهده است.
1.. خاندان اعین به سبب آن که اعین «ولاء» قبیلة بنیشیبان را پذیرفت، به «شیبانی» مشهور شدند (ابوغالب زراری، رساله ابى غالب، ص۱۲۹).
2.. علت شهرت آل اعین به «تمیمیه» کاملاً روشن نیست؛ ولی شاید بتوان گفت به سبب سکونت این خاندان در کنار قبیله بنی تمیم در کوفه به این نام شناخته شدند. مشهور شدن به نام قبیله محل سکونت امری رایج بوده است برای مثال، ابراهیم بن سلیمان بن عبیدالله به سبب سکونت در محله بنی تمیم به «تمیمی» شهرت یافت (نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۸).
3.. ابوغالب زراری، رساله ابى غالب، ص۱۱۶. فرزندان بکیر بن اعین به «بکریون» مشهور شدند. در نسلهای بعدی خاندان اعین، فرزندان بکیر نسبت به دیگر اعضای این خاندان، حضور پررنگ تری در جامعه علمی داشتند.
4.. ابوغالب زراری، رساله ابى غالب، ص۱۱۷. زراری یعنی منسوب به زرارة بن اعین. نخستینبار، امام هادی علیه السلام به سلیمان بن حسن بن جهم بن بکیر (جدّ پدری ابوغالب) لقب «زراری» را داد. امام هادی علیه السلام برای حفظ جان او، نام اصلیش را نَبُرد و او را به زراره، داناترین فرد خاندان اعین، منسوب ساخت و فرمود: خدا زراری را حفظ کند. از آن زمان بهبعد، لقب «زراری» به این خاندان اطلاق شد.
5.. اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۴۳.
6.. همان، ص۳۶؛ بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۲.
7.. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۲.
8.. فان اس.، علم الکلام والمجتمع، ص۴۵۵.
9.. کشّی، إختیار معرفة الرجال، ص۱۴۱-۱۴۲.
10.. همان، ص۱۴۷-۱۴۸.