درباره عالم ارواح، دانشمندان کوفی روایات بسیاری نقل کردهاند.۱ در این روایات، به چگونگیِ خلقت ارواح و عرضه ارواح دوستداران اهلبیت به نبی اکرم صلی الله علیه و اله، امام علی علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام اشاره شده است.
میتوان این نکتهها را از مجموع روایات عالم ارواح استخراج کرد:
۱. از روایات ذکرشده - عرضه ارواح شیعیان به امام علی علیه السلام - چنین برمیآید که این مسئله در عالم ارواح اتفاق افتاده است.۲
۲. در این روایات، خلقت ارواح پیش از ابدان مورد تأکید قرار گرفته و در این روایات، به دوهزار سال اشاره شده است.
۳. در برخی روایات ذکر شده که ارواح شیعیان پیش از تعلق به بدن، بر امام علی علیه السلام و ائمه اطهار علیهم السلامعرضه شده است؛ پس در این عالم، ارواح، شیعیان حقیقی را میشناسند۳ و در دسته دیگر از روایات بیان شده است که وقتی ارواح در این ابدان قرار میگیرند، در پیشانیِ آنها نوشته میشود: مؤمن یا کافر. کسانی که متوسّم (نشانهشناس) هستند، این افراد را خواهند شناخت و رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله، امام علی و دیگر ائمه علیهم السلامبر اساس فرموده خداوند، متوسّمون هستند؛ پس میتوانند شیعیان حقیقی را از مدعیان بازشناسند.۴
حضور گروههای مختلف شیعی (حدیثمحور، متکلم و متهم به غلو) در نقل روایات عوالم پیشین، نشان از استقبال گروههای گوناگون شیعه درباره این موضوع است.
درباره عالم اظلّه چندین کتاب نوشته شده است که پرچالشترینِ این کتابها، کتاب محمد بن سنان است. در زمان شیخ مفید، غالیان، کتابی به نام الاشباح و الاظله به محمد بن سنان نسبت میدادند که شیخ مفید مطالب آن کتاب را نادرست میدانست و در اصلِ نسبتِ این کتاب به محمد بن سنان نیز تردید داشت.۵ نجاشی در بین کتب وی، به وجود کتابی به نام «الاظله» اشاره دارد و با علم به این که نجاشی متأخر از شیخ مفید است، درباره انتساب کتاب الاظله به