مفوّضه را مُشرک خواندند. امام صادق علیه السلامدر کنار نفی جبر به نفی تفویض تصریح می‌فرمود و عبارت مشهور ایشان «لا جبر ولا تفویض» به عنوان شعار شیعه در این مسئله شناخته شده است.

بنا بر گزارش شیخ صدوق در کتاب امالی چند تن از اصحاب امام صادق علیه السلاماز آن حضرت نقل کرده‌اند که فرمود: «لا نقول جبراً ولا تفویضاً».^۱ همچنین در گزارشی که حریز بن عبداللّه‌ سجستانی نقل کرده است و بزرگانی چون صفار، ابن محبوب، احمد بن محمد بن عیسی، حسین بن سعید اهوازی و حماد بن عیسی در طریق نقل آن قرار دارند، امام صادق علیه السلامفرمود: «کسی که گمان کند امر به او تفویض شده است، خداوند را در سلطنت خویش سبک و کوچک کرده است و چنین کسی کافر است».^۲ امام رضا علیه السلامنیز قائل به تفویض را مشرک معرفی فرموده‌اند؛^۳ چون اعتقاد به تفویض در حقیقت، قائل شدن به مبدأ مستقل در عالم و غیر متکی به خداوند یکتاست که چیزی جز شرک نیست.

در روایات اهل‌بیت علیهم السلاماِشکال قول به تفویض نیز بیان شده و این نظریه نیز مخالف اعتقاد به پاره‌ای از اوصاف الهی دانسته شده است. در گزارش طبرسی از امام علی علیه السلام اگرچه واژه تفویض به‌کار نرفته، اما معنایی مشابه بیان شده است. در این گزارش امام علی علیه السلاممی‌فرماید: «نگویید خداوند انسان‌ها را به خودشان وانهاده است که او را کوچک و سبک شمرده‌اید».^۴ در گزارش دیگری از امام باقر علیه السلامخطاب به حسن بصری آمده است که «إِیَّاکَ أَنْ تَقُولَ بِالتَّفْوِیضِ فَإِنَّ اللّه عَزَّ وَجَلَّ لَمْ یُفَوِّضِ الْأَمْرَ إِلَى خَلْقِهِ وَهْناً مِنْهُ‏ وَضَعْفاً».^۵

در گزارش دیگری از امام صادق علیه السلامپرسیده شده آیا خداوند امر را به بندگان تفویض کرده است؟ امام فرمود: «خداوند اکرم از این است که امور را به مردم واگذارد».^۶ امام رضا علیه السلامنیز تفویض امر به بندگان را با عزّت خداوند ناسازگار دانسته‌اند،^۷ همین مضمون در کتاب فقه الرضا نیز در روایتی مشابه از معصوم علیه السلامآمده است. در کلامی دیگر امام علیه السلاماز قدریه یاد کرده‌اند که

چنان‌ که مشاهده می‌شود در بیان‌های مختلف اهل‌بیت علیهم السلامدر نفی جبر به یک امر عقلی توجه شده که خداوند کمال مطلق است و افعال او بر پایه عدل و حکمت محقق می‌شوند؛ پذیرفتنی نیست که خداوند بر خلاف حکمت، عدل و کرامت رفتار کند و از آنجا که اندیشه جبرگرا مستلزم انتساب ظلم به خداوند است، پذیرفتنی نیست.

جست‌وجو در گزارش‌های منقول از متکلمان کوفه نیز نشان می‌دهد نفی جبر در اندیشه کلامی ایشان به عنوان اصلی حاکم، بر دیگر موضوعات کلامی و نظریه‌های مطرح شده تأثیر داشته است. از جمله تعلیلی که از برخی ایشان در موضوع علم الهی مطرح شده است به‌روشنی نشان می‌دهد که نفی جبر و دغدغه ایشان برای تبیین فاعلیت حقیقی انسان، به‌عنوان اصلی مسلّم و تعیین‌کننده، در تبیین صفات الهی نیز اثر گذاشته است. به گزارش اشعری، هشام بن‌ حکم معتقد بود اگر اعمال و افعال انسان‌ها از پیش معلوم باشد، امتحان و اختبار معنا نخواهد داشت.^۱ بر پایه گزارش بغدادی در کتاب الفرق بین الفرق، هشام می‌گفت: اگر خداوند پیش از وقوع افعال انسان‌ها عالِم به افعال ایشان باشد، تکلیف و اختیار بندگان صحیح نخواهد بود.^۲ بغدادی، مؤمن‌الطاق را نیز در این عقیده شریک هشام دانسته است.^۳ زراره نیز در این منابع، با دیدگاهی مشابه معرفی شده است. نکته قابل تأمل در این گزارش‌ها تعلیلی است که برای حدوث علم ذکر شده است؛ ‌گو این‌که نفی جبر و دغدغه ایشان برای تبیین فاعلیت حقیقی انسان - به عنوان اصلی مسلّم و تعیین‌کننده - در تبیین صفات الهی نیز مؤثر بوده است.

اندیشه متکلمان امامیه در مدرسه کوفه، اگر چه با نفی صریح جبر در برابر جبرگرایان قرار گرفته به جبهه قَدَریان نزدیک می‌شد، اما در این‌جا متوقف نماند، بلکه با نفی تفویض از اندیشه‌ قَدَریان نیز برائت می‌جست.

اندیشه تفویض بر این باور بود که خداوند با اعطای قدرت و استطاعت به انسان، امر را به او واگذار کرده و خود هیچ نقشی در حوزه فعل انسانی ندارد؛‌ گو این‌که حوزه فعل انسانی ملکی بیرون از مملکت و سلطنت خداوند است و انسان بر پایه قدرت و اراده، خالق و پدید آورنده افعال خویش است؛ اما اهل‌بیت علیهم السلامبا این اندیشه نیز مخالفت کردند و به صراحت، تفویض را باطل و