حدیث نمیکرده؛ البته او پس از مدتی از این نظر برگشته است. او از دیگرانی چون عبداللّٰه بن مغیره و حسن بن خرزاذ نیز به علل نامعلومی روایت نمیکند.۱ گرچه این سختگیریها، گاه خالی از افراط نبوده است، وجود چنین روحیهای در حوزه حدیثی قم، موجبات نوعی اطمینان به روایات این حوزه و شیوخ و محدثان آن را فراهم آورده است، بهطوری که در دورههای بعد، محدث برجستهای چون حسین بن روح نوبختی، از نواب اربعه امام زمانعلیه السلام، کتاب حدیثی را که از نظر اعتبار مشکوک مینمود نزد علمای حوزه قم فرستاده تا پس از مطالعه، نظر خود را درباره صحت و سقم احادیث آن بیان دارند.۲ همین نگاه و حساسیت در پذیرش روایات در عصرهای بعدی در روایت نکردن محدثان قمی از بعضی افراد و نوع جرح و تعدیلهای متناسب با مبانی فکری محدثان قمی بروز کرده است.۳
از دیگر ویژگی‌های مکتب حدیثی قم که تحت تأثیر مستقیم خاندان اشعری است، مبارزه با اندیشه‌های غلوآمیز درباره ائمهعلیهم السلام است. این مسئله که نتیجه طبیعی رشد جریان غالی‌گری در قرن سوم است، با برخورد شدید محدثان اشعری در قم مواجه می‌شود و از نفوذ در اندیشه قمیها باز میماند. نقطه اوج این برخورد را باید سال ۲۵۵ هجری دانست که در آن، احمد بن محمد بن عیسی در حرکتی عمومی، غالیان را از شهر قم اخراج میکند.۴
احمد بن محمد بن خالد برقی یکی از اخراجشدگان در این جریان است.۵ اخراج برقی که شخصاً دانشمندی موثق است، تنها به علت روایت از راویان ضعیف و اعتماد بر احادیث مرسل صورت میپذیرد. ابن غضائری درباره علت اخراج او از قم نوشته است: «طعن القمیون علیه و لیس الطعن فیه، انما الطعن فی من یروی عنه؛ فانه لایبالی عمن یأخذ، علی طریقة اهل الاخبار».۶ از دیگر اخراجشدگان میتوان از سهل بن زیاد نام برد که پس از اخراج به ری رفت و در آنجا سکنی گزید. علت اخراج وی غلو و کذب۷ روایت احادیث مرسل و روایت از راویان
1.. طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۹۹.
2.. همو، کتاب الغیبه، ص۲۴۰.
3.. ر.ک: جباری، مکتب حدیثی قم، ص۳۷۷ و ۳۷۸.
4.. ابن غضائری، رجال، ص۳۹؛ حلی، خلاصة الاقوال، ص۶۳ نیز ر.ک: دوانی، مفاخر اسلام، ج۱، ص۴۰۰.
5.. همان.
6.. ابن غضائری، همان.
7.. نجاشی، رجال، ص۱۸۵.
