اشعریان شیعیمذهب در قم اشاره دارد. این دو مطلب، بهخوبی نقش اشعریان در مهاجرت سادات طالبی به قم را نمایان میسازد.
در بین مهاجران سادات طالبی که در کتاب منتقلة الطالبیه به نام بیش از سی نفر از آنان با اولاد و فرزندانشان اشاره شده است،۱ محدثان و راویانی برجسته حضور داشته یا از نسل آنان چنین محدثان و راویانی برخاستهاند که خود بر غنای مکتب حدیثی قم افزوده است. از جمله این سادات میتوان از حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید، معروف به قزوینی، نام برد که شیخ صدوق از وی بسیار روایت کرده و ظاهراً از مشایخ اوست.۲ همچنین میتوان از حمزة بن عبداللّٰه بن حسین کوکبی نام برد که از ری به قم آمد و در آنجا وفات یافت. او چند فرزند داشت. از جمله علی بن حمزه که فرزند او، ابوالفضل محمد بن علی، از فقیهان و راویان امام حسن عسکریعلیه السلام بوده است.۳
در مجموع باید گفت مهاجران طالبی که از شهرهای مدینه و کوفه به قم میآمدند، مکاتب حدیثی این شهرها و احادیث اهل بیتعلیهم السلام را نیز به قم منتقل میکردند که علاوه بر افزایش غنای علمی و حدیثی قم، موجبات مرجعیت علمی و حدیثی این شهر را در قرون سه و چهار فراهم آورده است. یادآوری این مطلب ضروری است که این همه ناشی از حضور اشعریان در قم و استقبال آنان از سادات و خاندان پیامبرصلی الله علیه و آله است.
۳. مرجعیت و پویایی علمی اشعریان
خاندان اشعری از زمان مهاجرت به قم تا اواسط قرن سوم هجری، نقشی اساسی در سیر تحولات مذهبی و علمی قم داشتهاند که از جمله میتوان به ریاست آنان بر حوزه حدیثی این شهر و مرجعیت علمی آنها در طول این دوران اشاره کرد.
مرجعیت علمی اشعریان که در بالاترین حد به تأیید و امضای امامانعلیهم السلام رسیده۴ زمینههای
1.. ابن طباطبا، منتقلة الطالبیه، ص۲۵۱ ـ ۲۵۸.
2.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۹۲.
3.. قمی، تاریخ قم، ص۲۲۷ و ۲۲۸.
4.. در واقع نمیتوان نقش اساسی تأییدات امامانعلیهم السلام را در قوت گرفتن فعالیتهای حدیثی اشعریان در شهر قمنادیده گرفت.
