این مکتب، بعضی از ویژگیهای خاص خود را بروز داده است. در این قسمت به معرفی شماری از محدثان اشعری این طبقه، مقارن با نیمه اول قرن سوم هجری میپردازیم و در بخش بعد، تأثیرات طبقات محدثان اشعری را بر سیر تحول مکتب حدیثی قم بررسی میکنیم.
۱. احمد بن اسحاق بن عبداللّٰه اشعری: از اصحاب امام جواد و امام عسکریعلیهما السلام.۱ وی از امام جواد و امام هادیعلیهما السلام روایت کرده و از اصحاب خاص امام حسن عسکریعلیه السلام است. نجاشی از وی با تعبیر «وافد القمیین» یاد کرده است.۲ منظور از وافد در اینجا شخصی است که برای طرح سؤالات نزد ائمهعلیهم السلام میآمده است. همچنین وی ناظر امام عسکریعلیه السلام بر اوقاف قم بوده است.۳ او از کسانی است که امام زمانعلیه السلام را دیدهاند۴ و توقیعی از سوی حضرت در توثیق وی صادر شده است.۵ کشی روایات چندی را درباره وی نقل کرده که حاکی از علو مرتبت وی نزد ائمهعلیهم السلام است. از آن جمله اینکه وی به هنگام حج، هزار دینار نیاز داشته است و حضرت با صدور توقیعی، دستور پرداخت آن مبلغ را به وی دادهاند. در بازگشت از حج نیز از جانب حضرت، مالی به او پرداخت شده است.۶ از جمله آثار او میتوان به علل الصوم۷ یا علل الصلاة۸ اشاره کرد که ظاهراً مجموعه بزرگی بوده است. همچنین او مجموعه مسائلی دارد که آن را از امام هادیعلیه السلام پرسیده است.۹
۲. علی بن اسحاق بن عبداللّٰه اشعری: شیخ طوسی از وی در شمار کسانی که از ائمهعلیهم السلام روایت نقل نکردهاند، یاد میکند.۱۰ او کتابی دارد که احمد بن محمد بن خالد آن را روایت کرده است.۱۱
۳. احمد بن محمد بن عیسی بن عبداللّٰه اشعری: از اصحاب امام رضا، امام جواد و
1.. طوسی، رجال، ص۳۷۳ و ۳۹۷؛ برقی، رجال، ص۵۶ و۶۰.
2.. نجاشی، رجال، ص۹۱.
3.. قمی، تاریخ قم، ص۲۱۱.
4.. حلی، خلاصة الاقوال، ص۶۳.
5.. طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۱.
6.. همان.
7.. بر اساس گفتۀ نجاشی در رجال.
8.. بر اساس گفتۀ شیخ طوسی در فهرست.
9.. طوسی، فهرست، ص۷۰؛ نجاشی، رجال، ص۹۱.
10.. طوسی، رجال، ص۴۳۴.
11.. طوسی، فهرست، ص۱۵۸؛ نجاشی، رجال، ص۲۷۹ و ۲۸۰.
