53
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

۱۳. عمران بن محمد بن عمران بن عبداللّٰه اشعری: از اصحاب امام رضاعلیه السلام.۱ او کتابی دارد که احمد بن محمد بن خالد برقی آن را روایت کرده است.۲

۱۴. محمد بن سهل بن یسع بن عبداللّٰه اشعری: از اصحاب امام رضاعلیه السلام.۳ نجاشی او را از راویان امام رضا و امام جوادعلیهما السلام می‏داند.۴ نام او در سند ۳۸۰ حدیث در کتب اربعه به چشم می‏خورد.۵ او صاحب یک کتاب۶ و یک مجموعه مسائل از حضرت رضاعلیه السلام۷ است.

علاوه بر این افراد، می‏توان از کسان دیگری نام برد؛ کسانی چون: ابراهیم بن یزید اشعری، ابراهیم بن محمد اشعری، جعفر بن عمران بن عبداللّٰه بن سعد اشعری، حمزة بن عمران بن عبداللّٰه بن سعد اشعری، فضل بن یزید اشعری، فضل بن محمد اشعری و... که شمار آنها به حدود سی نفر می‏رسد.۸

یادآوری این نکته ضروری است که تا این زمان، یعنی مقارن با نیمه اول قرن سوم هجری و طبقه سوم محدثان اشعری، تفکیک محدثان اشعری از قمی کاری بس دشوار است. از همین روست که مرحوم خوانساری در کتاب روضات الجنات محدثان قمی را همان اشعریان دانسته که کم‏کم به قمی شهرت یافته‏اند.۹ البته پس از این زمان، با مهاجرت خاندان‏ها و طوایف شیعی مختلف به این شهر و شهرت یافتن آنان به لقب قمی، نمی‏توان این لقب را مختص اشعریان دانست.۱۰

سه. طبقه سوم محدثان اشعری

مکتب حدیثی شکل‏یافته قم در دو طبقه قبل، در این طبقه تحت تأثیر اشعریان و ریاست آنان بر

1.. طوسی، همان، ص۳۶۰.

2.. همو، فهرست، ص۱۹۱؛ نجاشی، رجال، ص۲۹۲ و ۲۹۳.

3.. همو، رجال، ص۳۶۵.

4.. نجاشی، همان، ص۳۶۷.

5.. مهاجر، رجال الاشعریین، ص۱۵۴.

6.. نجاشی، همان.

7.. طوسی، فهرست، ص۲۲۵.

8.. دربارۀ فهرست محدثان قمی، مقارن نیمۀ دوم قرن دوم، همچنین انتهای قرن دوم و ابتدای قرن سوم ر.ک: جباری، مکتب حدیثی قم، ص۱۵۵ ـ ۱۵۹.

9.. خوانساری، روضات الجنات، ج۲، ص۱۸۰.

10.. در این باره در قسمت اول بخش سوم، توضیحات بیشتری ارائه خواهیم داد.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
52

۹. محمد بن عیسی بن عبداللّٰه اشعری: وی از امام رضاعلیه السلام سماع حدیث و از امام جوادعلیه السلام نقل روایت کرده است. نجاشی از او با تعبیراتی چون «شیخ القمیین، وجه الاشاعرة و متقدم عند السلطان» یاد کرده و کتاب الخطب را از آثار وی برشمرده است.۱ او از پدرش، محمد بن ابی‏عمیر و عبداللّٰه بن مغیره بجلی روایت کرده است.۲

۱۰. سعد بن سعد بن مالک بن احوص اشعری۳: از اصحاب امام کاظم۴، امام رضا و امام جواد علیهم السلام است.۵ در روایتی امام جوادعلیه السلام از خداوند برای او طلب جزای خیر کرده؛ زیرا او به امام وفا کرده است.۶ نام او در سند ۷۴ حدیث در کتب اربعه به چشم می‏خورد.۷ او کتابی باب‏بندی شده دارد و در امر تبویب حدیث بر دیگر محدثان قمی پیشگام است. همچنین صاحب کتابی غیر مبوّب و مجموعه مسائلی از حضرت رضاعلیه السلام است.۸

۱۱. اسماعیل بن سعد بن سعد بن احوص اشعری: وی که در کتب رجال با نام اسماعیل بن سعد الاحوص الاشعری القمی و اسماعیل بن الاحوص معرفی شده، از جمله اصحاب امام کاظم۹ و امام رضا۱۰علیهما السلام است. از وی بیست حدیث از امام رضاعلیه السلام در کتب اربعه روایت شده است.۱۱

۱۲. حمزة بن یسع بن یسع بن عبداللّٰه اشعری: از اصحاب امام صادق و امام کاظمعلیهما السلام است.۱۲ نجاشی ضمن توصیف فرزندش احمد، او را از راویان امام رضاعلیه السلام می‏داند.۱۳

1.. نجاشی، رجال، ص۳۳۸.

2.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۱۱۵.

3.. در این طبقه و طبقات بعدی با گروهی از محدثان اشعری از نسل احوص روبه‏رو می‏شویم. احوص بن سعد (برادر عبداللّٰه‏) از بزرگان اشعری مهاجر از کوفه به قم است.

4.. برقی، رجال، ص۵۱.

5.. طوسی، رجال، ص۳۵۸ و ۳۷۵.

6.. همو، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۹۲.

7.. خویی، همان، ج۹، ص۶۵.

8.. نجاشی، رجال، ص۱۷۹.

9.. برقی، رجال، ص۵۱.

10.. طوسی، رجال، ص۳۵۲.

11.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۵۳.

12.. طوسی، همان، ص۱۹۰ و ۳۳۵.

13.. نجاشی، رجال، ص۹۰.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20038
صفحه از 356
پرینت  ارسال به