317
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

و از راویان جلیل‏القدر است.۱ مؤلّف کتاب‏هایی مانند البداء، المسائل، نوادر الحج و الطعن على یونس است. ظاهراً متولدِ شهر انبار بوده و بعدها به بغداد کوچ کرده است.۲ شیخ طوسی می‏نویسد:

له کتب منها کتاب النوادر. أخبرنا ابن ابی‏جید عن محمد بن الحسن عن سعد (بن عبد‏اللّٰه) و الحمیری عن یعقوب بن یزید.۳

بنابراین، صفّار از جمله کسانی است که میراث‏دار آثار مکتوب یعقوب‏ بن یزید بوده است.

ـ ابوجعفر، احمد بن محمد بن خالد برقی، (م ۲۷۴ یا ۲۸۰ﻫ) متصف به امامی و از راویان ثقه، صحابی مشهور امامان نهم، دهم و یازدهمعلیهما السلام، مؤلّف بیش از هفتاد کتاب است از جمله رجال و محاسن که به زیور طبع نیز آراسته شده‏اند.۴

از دیگر مشایخ صفّار می‏توان به محمد بن ابی‏ صهبان اشاره کرد که همان محمد بن عبد‏الجبار قمی، از راویان ثقه و از اصحاب امام هادیعلیه السلام است۵ و نیز به ابوالفضل عباس بن معروف، راوی امامی و ثقه؛۶ ابوعباس عبداللّٰه بن جعفر الحمیری قمی (وفات پس از ۲۹۳ﻫ/ ۹۰۵م)، صحابی امامان دهم و یازدهمعلیهما السلام، متصف به شیخ القمیین و وجههم؛۷ ابوعلی احمد بن اسحق بن عبداللّٰه قمی اشعری، امامی، ثقه، از صحابه امامان نهم، دهم و یازدهمعلیهم السلام؛۸ ابوالحسین ایّوب بن نوح نخعی، کوفی، صحابی امامان نهم، دهم و یازدهمعلیهم السلام و وکیل امامان دهم و

1.. نجاشى، رجال‏، ص۴۵۰؛ طوسی، فهرست ص۵۰۸؛ همو، رجال، ص۳۶۹ و ۳۹۳؛ کشى‏، رجال‏، ص۶۱۲؛ برقى، رجال‏، ص۵۲ و ۶۰؛ حلى، رجال، ص۳۷۹؛ حلى (علامه)، الخلاصة للحلی (رجال العلامة الحلی)، ص۱۸۶.

2.. نجاشى، رجال‏، ص۴۵۰.

3.. طوسی، فهرست، ص۵۰۸.

4.. نجاشى، همان، ص۷۶؛ طوسی، همان، ص۵۱؛ همو، رجال، ص۳۷۳ و ۳۸۳؛ غضائرى، رجال، ص۳۹؛ برقى، رجال‏، ص۵۷ و ۵۹؛ حلى، رجال، ص۴۰ و ۴۲۱؛ حلى (علامه)، الخلاصة للحلی (رجال العلامة الحلی)، ص۱۴.

5.. طوسی، رجال، ص۴۰۱ و ۴۴۸.

6.. همو، فهرست، ص۳۳۷ و ۵۳۰.

7.. نجاشى، رجال‏، ص۲۱۹؛ طوسی، فهرست، ص۲۹۴؛ همو، رجال، ص۳۸۹ و ۴۰۰؛ کشى‏، رجال‏، ص۶۰۵؛ حلى، رجال، ص۲۰۰ و ۴۰۱).

8.. نجاشى، همان، ص۹۱.

جستارهایی در مدرسه کلامی قم
316

مستقیماً از ایشان نقل شده است. صفّار میراث‏دار تألیفاتِ او نیز بوده است. نجاشی در طریقش به کتب محمد بن حسین می‏نویسد:

أخبرنا علی بن أحمد عن محمد بن الحسن عن الصفّار قال: حدثنا محمد بن الحسین بسائر کتبه.۱

شیخ طوسی نیز در طریقش به کتاب‏های محمد بن حسین آورده است:

أخبرنا ابن ابی‏جید عن ابن الولید عن الصفّار عن محمد بن الحسین.۲

ـ ابوجعفر، محمد بن عیسی بن عبید، ملقب به یقطینی، عبیدی و بغدادی، متصف به امامی، ثقه و حسن التصانیف است. او علاوه بر روایات فراوان، مکاتباتی نیز با امام جوادعلیه السلام داشته است.۳ از بین تألیفات فراوان او می‏توان به کتابی در امامت و کتابی در رد واقفیه اشاره کرد. ابن ‏ولید و تابعینش او را تضعیف کرده‏اند.۴ شمار روایاتی که صفّار از محمد بن عیسی در کتابِ بصائر الدرجات نقل کرده به بیش از ۱۵۰ حدیث می‏رسد. اما آثار مکتوب محمد بن عیسی را صفّار نقل نکرده است؛ به عبارت دیگر، در طریق شیخ طوسی و نجاشی به کتاب‏های محمد بن عیسی نامی از صفّار نیست.

ـ ابواسحاق، ابراهیم‏ بن هاشم قمی‏، از اصحاب امام رضاعلیه السلام، ثقه و راوی جلیل‏القدر است.۵ از اهالی کوفه بوده که به قم رفته است. نخستین کسی است که احادیث کوفه را در قم نشر داده است.۶ صفّار بالغ بر ۱۰۳ حدیث را که در منابع اصلی شیعی آمده، از ابراهیم بن هاشم نقل کرده است. در بصائر الدرجات نیز تعداد ۱۰۹ روایت وجود دارد که از ابراهیم بن هاشم نقل شده است. ابراهیم بن هاشم تألیفاتی نیز داشته است، اما صفّار در طریق آثار مکتوب او قرار نگرفته است.

ـ ابویوسف، یعقوب بن یزید، ملقب به انباری، قمی،۷ کاتب و سلمی، متصف به امامی و ثقه

1.. نجاشى، رجال‏، ص۳۳۴.

2.. طوسی، فهرست، ص۶۰.

3.. نجاشى، همان، ص۳۳۳.

4.. همان، ص۴۰۲؛ طوسی، رجال، ص۳۹۱، ۴۰۱ و ۴۴۸؛ کشى‏، رجال‏، ص۵۰۷، ۵۳۷ و ۵۳۸؛ برقى، رجال ‏، ص۵۸؛ حلى، رجال، ص۵۰۸، ۵۲۸و ۵۴۱؛ حلى (علامه)، الخلاصة (رجال العلامة الحلی)، ص۱۴۱.

5.. طوسی، فهرست، ص۱۱؛ همو، رجال، ص۳۵۳؛ حلى، رجال، ص۲۰.

6.. حلى (علامه)، الخلاصة للحلی (رجال العلامة الحلی)، ص۴.

7.. حلى، رجال، ص۳۷۹.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20483
صفحه از 356
پرینت  ارسال به