مختلفی تا سعد بن عبداللّٰه واقع شده احمد بن محمد بن خالد برقی۱ است که نام وی در دوازده مورد ذکر شده است. با وجود توثیق شخص برقی، وی را راوی اخبار ضعیف و کسی که به اخبار مرسل اعتماد میکند، معرفی کردهاند.۲
محمد بن حسن بن ولید در فهرست مرحوم شیخ در طریق پنجاه کتاب از سعد بن عبداللّٰه ذکر گردیده است که بیشترین واسطه در طریق نقل کتب از سعد میباشد. وی از مشایخ و بزرگان قم است.۳ مرحوم شیخ الطائفه پس از ثقه معرفی کردن وی و بیان آگاهی او به علم فقه مینویسد: «یروی عن الصفّار و سعد».۴ سال وفات وی را ۳۴۳ بیان کردهاند.۵
پس از محمد بن حسن بن ولید، علی بن حسین بن بابویه با ۴۱ مورد در طریق انتقال کتب از سعد تا مؤلّفان آنها قرار دارد. علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی از مشایخ قم در زمان خود و جزء متقدمان از مشایخ قم و فقیه و از موثقان معرفی شده است.۶ شیخ طوسی او را دارای کتابهای فراوانی معرفی میکند.۷
گرایشهای مدرسه قم و نگرش سعد
آگاهی سعد بن عبداللّٰه از گرایشها، جریانها و فرقههای شیعی همعصر وی، با نگاهی به تألیفات او نمود مییابد. تألیفاتی از او در رده افکار علی بن ابراهیم بن هاشم درباره دیدگاه وی در مورد هشام و دیگر ردیههای او همانند پاسخ به غلات و برخی دیگر از فرق شیعی نشاندهنده این
1.. نجاشی، همان، ص۷۶.
2.. همان. مرحوم نجاشی کتاب محاسن او را که شامل کتب متعددی (نود کتاب، در فهرست مرحوم شیخ طوسی نام ۸۶ کتابش آمده) است، به علاوۀ سائر کتب وی ذکر میکند (نجاشی، رجال، ص۷۷). مرحوم شیخ او را دارای تألیفات بسیاری میداند که نام برخی از آنها را در فهرست خود میآورد.(شیخ طوسی، فهرست، ص۵۲) سپس در یکی از طرق انتقال این کتب به خود مینویسد: «أخبرنا بها ابن أبیجید عن محمد بن الحسن بن الولید عن سعد بن عبداللّٰه عن أحمد بن أبیعبداللّٰه (احمد بن محمد بن خالد) بجمیع کتبه و روایاته». (طوسی، فهرست، ص۵۴).
3.. طوسی، فهرست، ص۴۴۲؛ نجاشی، رجال، ص۳۸۳.
4.. طوسی، رجال، ص۴۳۹.
5.. نجاشی، رجال، ص۳۸۳.
6.. نجاشی، همان، ص۲۶۱. وی در سفری به عراق از ابوالقاسم حسین بن روح، نائب حضرت ولی عصرعلیه السلام تقاضای فرزندانی پسر میکند که به برکت دعای حضرت خداوند منان به وی دو پسر یعنی شیخ صدوق و برادرش را عنایت فرمود که واسطههای نقل کتب و روایات عدیدۀ پدر شدند (نجاشی، رجال، ص۲۶۲). وفات وی سال ۳۲۹ ذکر شده است (همان،ص۲۶۲).
7.. طوسی، رجال، ص۲۷۴.
