295
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

سعد بن عبداللّٰه اشعری

محمدتقی شاکر۱

درآمد

در جهان اسلام با توجه به نقش حدیث، گرایش‏های متفاوتی ایجاد و زمینه‏ساز تشکیل مکاتب مختلفی گردید. در بررسی حوزه‏های حدیثی، محورهای مختلفی قابل پی‏گیری است. نگاه کلان و برون‏تاریخی، نگاه متمرکز بر راویان، میراث حدیثی حوزه مورد پژوهش و گونه‏های آن، محورهای متمایزی است که هریک به شاخه‏ها و فصل‏هایی بخش‏پذیر است. برای رسیدن به نگاهی کلان، دلائل پدیداری یک حوزه حدیثی و تحولات و تطورات پیش آمده در بستر آن و نیز چرایی افول آن، در کانون مطالعه، سنجش و بررسی قرار می‏گیرد. رسیدن دقیق به این نگاه کلان با تمرکز بر راویان هر حوزه امکان‏پذیر است. در میان حوزه‏های حدیثی شیعه، حوزه قم، بر خلاف سایر حوزه‏ها، حوزه‏ای میانی به حساب می‏آید که محدثان بسیار بزرگی را در خود جای داده است. قم را می‏توان خاستگاه پالایش و جوامع‏نگاری در حدیث شیعه به صورت منظم و گسترده دانست. این حوزه حدیثی در قرن سوم و چهارم، اوج دوران نشاط و تحرک خود را پشت سر نهاد. اهمیت این حوزه تا بدان‌جا رسید که رونق حوزه حدیثی کوفه را زیر پرتو خود قرار داد و محدثانی کم‏نظیر در آن درخشیدند. سیطره علمی این حوزه تا به اندازه‏ای می‏رسد که حسین بن روح نوبختی، نائب سوم امام عصرعلیه السلام، برای تعیین میزان صحت احادیث کتاب التادیب آن را به محدثان قم واگذار می‏کند.۲

1.پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکدۀ کلام اهل بیتعلیهم السلام).

2.. طوسی، الغیبه، ص۲۴۰.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
294

۳۴. قمی، میرزا ابوالقاسم، غنائم الایام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق: عباس تبریزیان، مشهد: دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۷ق.

۳۵. کحاله، عمررضا، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثه، بیروت: دار العلم للملایین، چاپ دوم، ۱۳۸۸ق.

۳۶. کرباسی، محمد بن جعفر بن محمد طاهر، اکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، تحقیق: سید جعفر حسینی اشکوری، قم: دار الحدیث، ۱۴۱۴ق.

۳۷. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: محمد آخوندی و علی‏اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

۳۸. کنتوری، اعجاز حسین، کشف الحجب و الأستار عن اسماء الکتب و الاسفار، قم: کتابخانه آیت‏اللّٰه العظمی مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.

۳۹. مالکی، ابن صباغ، الفصول المهمة فی معرفة الائمه، تعلیق: سامی الغریزی، قم: دار الحدیث، ۱۳۷۹ش.

۴۰. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

۴۱. محمد تستری، قاموس الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۴ق.

۴۲. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تحقیق: علی‏اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم: کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

۴۳. میرداماد، الرواشح السماویه، تحقیق: نعمت اللّٰه جلیلی و غلامحسین قیصریه‏ها، قم: دارالحدیث، ۱۴۲۲ق.

۴۴. نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.

۴۵. نوری، طبرسی، میرزا حسن، خاتمة المستدرک، بیروت: مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۸ق.

مجلات

۴۶. «من انباء التراث»، تراثنا، سال پنجم، شماره ۱۸، ۱۴۱۰ق.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20107
صفحه از 356
پرینت  ارسال به