نیشابوری؛۱ ۲۹. ابوالعباس محمد بن جعفر رزاز (د۳۰۱ق)؛ ۳۰. ابوالحسن محمد بن ابیعبداللّه جعفر بن محمد بن عون اسدی کوفی ساکن ری؛ ۳۱. ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ اعرج قمی معروف به صفّار صاحب کتاب بصائر الدرجات (د۲۹۰ق)؛ ۳۲. محمد بن حسن طائی؛ ۳۳. ابوجعفر محمد بن عبداللّٰه بن جعفر بن حسین بن جامع بن مالک حمیری قمی؛ ۳۴. محمد بن عقیل کلینی؛ ۳۵. ابوالحسین محمد بن علی بن معمر کوفی؛ ۳۶. ابوجعفر محمد بن یحیی عطّار اشعری قمی.
این تعداد مشایخ به معنای انعکاس روایات فراوان از هریک در مجموعه کافی نیست، بلکه کلینی عمده قریب به اتفاق روایاتش را از هشت نفر زیر نقل کردهاست:۲
۱. علی بن ابراهیم قمی با ۷۰۶۸ روایت؛۲. محمد بن یحیای عطّار اشعری قمی با ۵۰۷۳ روایت؛ ۳. ابوعلی اشعری قمی با ۸۷۵ روایت؛ ۴. ابن عامر حسین بن محمد اشعری قمی با ۸۳۰ روایت؛ ۵. محمد بن اسماعیل نیشابوری با ۷۵۸ روایت؛ ۶. حمید بن زیاد کوفی با ۴۵۰ روایت؛ ۷. احمد بن ادریس اشعری قمی ۱۵۴ روایت؛ ۸. علی بن محمد۳ با ۷۶ روایت.
سلسله مشایخ کافی نشاندهنده سفرهای علمی کلینی در طلب حدیث به شهرهای قم، کوفه، بغداد و احتمالاً نیشابور است؛ همچنانکه وجود شمار کثیری از مشایخ قمی در این فهرست بر حضور جدی مدرسه قم در مجموعه کافی دلالت دارد. به هر روی، کلینی پس از دوره طلب حدیث به شهر ری بازمیگردد و محدثی مورد اعتماد برای شیعیان این شهر شناخته می‌شود و احتمالاً از آن زمان تا بیست سال به تألیف کتاب کافی می‌پردازد.۴ کلینی در سال ۳۲۷ قمری در زمان خلافت مقتدر عباسی، ری را به سوی بغداد ترک و دو سال پایانی عمر خود را در این شهر سپری میکند و به همین مناسبت به «بغدادی» و «سلسلی»۵ معروف می‌شود.۶
1.. دربارۀ هویت برخی از این افراد، از جمله محمد بن اسماعیل، اختلاف هست. برای آگاهی بیشتر ر.ک: مامقانی، تنقیح المقال، ذیل نام؛ نوری، خاتمۀ مستدرک الوسائل، ج۶، ص۲۷۰ و ۲۷۱.
2.. ر.ک: خویی، معجم رجال الحدیث، ذیل هریک از افراد نام برده شده و نیز برای آگاهی بیشتر ر.ک: معارف، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، ص۳۵۸ و ۳۵۹.
3.. درمورد هویت این شخص اختلاف نظر هست. با این حال، نظر عمدۀ رجالنویسان بین خواهرزادۀ برقی نویسندۀ کتاب محاسن یا پدر بزرگ وی در گردش است.
4.. نجاشی، رجال، ص۳۷۷.
5.. منسوب به محلهای در بغداد به نام «درب السلسله» ر.ک: زبیدی، همان، ج۹، ص۳۲۹.
6.. بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ج۳، ص۳۲۵.
