155
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

منسوب به پدر کلینی۱ باعث شده که مورد نخست محل تولد کلینی پذیرفته شود.۲ افزون بر مؤلّف کتاب کافی، شخصیت‏های علمی دیگری نیز به این منطقه نسبت دارند که بیشتر، از محدثان شیعه۳ و اهل سنت۴ هستند.

اطلاعات فراوانی از سیر زندگی و تحصیلات کلینی در دست نیست، جز آنکه از طریق سلسله اسناد روایات کافی، فهرست نسبتاً مفصلی از مشایخ حدیث او به دست می‏آید که تعدادشان به بیش از سی‏ نفر می‏رسد.۵

۱. ابوعلی، احمد بن ادریس بن احمد اشعری قمی (د ۳۰۶ق)، ۲. احمد بن عبداللّه‏ بن امیه؛ ۳. ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عبدالرحمن همدانی معروف به ابن عقده (د ۳۳۳ق)؛ ۴. ابوعبداللّه‏ احمد بن عاصم عاصمی ‏کوفی؛ ۵. ابوجعفر احمد بن محمد بن عیسی بن عبداللّه‏ بن سعد بن مالک بن احوص بن سائب بن مالک بن عامر اشعری قمی؛ ۶. احمد بن مهران؛ ۷. اسحاق بن یعقوب؛ ۸. حسن بن خفیف؛ ۹. حسن بن فضل بن یزید یمانی؛ ۱۰. حسین بن حسن حسینی اسود؛ ۱۱. حسین بن حسن هاشمی حسنی علوی؛ ۱۲. حسین بن علی علوی؛ ۱۳. ابوعبداللّه‏ حسین بن محمد بن عمران بن ابی‏بکر اشعری قمی معروف به ابن عامر؛ ۱۴. حمید بن زیاد، اهل نینوا (د ۳۱۰ق)؛ ۱۵. ابوسلیمان داود بن کوره قمی ۱۶. ابوالقاسم سعد بن عبداللّه‏ بن ابی‏خلف اشعری قمی (د۳۰۰ق) ۱۷. ابوداود سلیمان بن سفیان؛ ۱۸. ابوسعید سهل بن زیاد آدمی رازی؛ ۱۹. ابوالعباس عبداللّه‏ بن جعفر بن حسین بن مالک بن جامعه حمیری قمی؛ ۲۰. ابوالحسن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی صاحب تفسیر معروف (د۳۰۷ق)؛ ۲۱. علی بن حسین سعد آبادی؛ ۲۲. ابوالحسن علی بن عبداللّه‏ بن محمد بن عاصم خدیجی؛ ۲۳. ابوالحسن علی بن محمد بن ابراهیم بن ابان رازی کلینی معروف به علان، دایی محمد بن یعقوب کلینی؛ ۲۴. علی بن محمد بن ابی‏القاسم بندار؛ ۲۵. ابوالحسن علی بن محمد بن ابی‏القاسم عبداللّه‏ بن عمران برقی قمی خواهرزاده احمد بن محمد بن خالد برقی معروف؛ ۲۶. علی بن موسی بن جعفر کمندانی؛ ۲۷. ابومحمد قاسم بن علاء آذربایجانی؛ ۲۸. ابوالحسن محمد بن اسماعیل

1.. نوری، خاتمۀ مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۷۲.

2.. برای آگاهی بیشتر ر.ک: غفاری، الکلینی و الکافی، ص۱۱۳-۱۲۳؛ کلینی، مقدمۀ کتاب کافی، ج۱، ص۹ و ۱۰.

3.. ر.ک: نجاشی، ص۶۷، ۸۵ و ۱۱۰؛ حلی، خلاصة الاقوال، ص۶۹.

4.. ر.ک: سمعانی، الانساب، ج۵، ص۹۱؛ زبیدی، تاج العروس، ج۹، ص۳۲۲.

5.. برای آگاهی از شرح حال افراد یادشده، ر.ک: مامقانی، تنقیح المقال ذیل نام‏های مذکور.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
154

زمینه‏های تاریخی کتاب کافی با تکیه بر جنبه‏های کلامی

علی معموری۱

درآمد

محمد بن یعقوب کلینی در میانه قرن سوم هجری در روستای کُلِین یا کُلَین۲ به دنیا آمد. سال دقیق ولادت وی معلوم نیست. مناطق چندی به نام کلین ـ البته با اختلاف کمی در گویش ـ در ایران ضبط شده ‏است: روستای کلین از توابع فشافویه و ۳۸ کیلومتری جنوب‏غربی شهر ری؛ منطقه‏ای در اطراف شهر ورامین؛ روستایی از توابع رودبار، نزدیک قزوین.۳ لقب رازی نشان‏دهنده انتساب کلینی به شهر ری بوده، اما وسعت جغرافیایی ری در گذشته شامل هر سه منطقه مذکور بوده۴ و در نتیجه، لقب رازی به تعیین دقیق محل ولادت شخصیت مورد نظر کمکی نمی‏کند؛ از این رو، برخی شرح‏حال‏نویسان در این مسئله، سردرگم شده‏اند.۵ با این حال، نزدیک‏تر بودن مورد نخست به شهر ری نسبت به دو مورد دیگر و نیز گویش متفاوت نام دو منطقه دیگر در کنار وجود مقبره‏ای

1.عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه السلام.

2.. دربارۀ ضبط نام کلین ر.ک: سمعانی، الانساب، ج۵، ص۹۱؛ زبیدی، تاج العروس، ج۹، ص۳۲۲ و مجلسی، بحار الانوار، ج۲۵، ص۳۹.

3.. برای آگاهی بیشتر ر.ک: اسامی دهات کشور ص۷۸؛ فرهنگ جغرافیایی ایران، ج۱، ص۱۸۲ و ۱۸۳ و درخصوص مورد نخست ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۴۷۸.

4.. به عبارت مقدسی در توصیف محدودۀ جغرافیایی ری توجه کنید: «وللرّی: قم، آوه، ساوه، قزوین، ابهر، زنجان و... » (مقدسی، احسن التقاسیم، ص۱۸) و نیز ر.ک: اصطخری، مسالک الممالک، ص۷۳.

5.. ر.ک: میرزا عبداللّه‏ افندی، ریاض العلما، ص۲۳۸.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18949
صفحه از 356
پرینت  ارسال به