135
جستارهایی در مدرسه کلامی قم

جدول ۲

توجه به آمار پیشین و دقت در تراث راویانی همچون قاسم بن عروه و حسین بن یزید نوفلی که کاملاً فقهی است و مقایسه آن با تراث شخصیتی همچون وهب بن وهب نشان‏دهنده اختلافات عقیدتی میان برقی و جریانی است که احمد اشعری به آن تعلق دارد. این نتیجه در ذهن نگارنده بسیار قوی می‏نماید که اعتماد شخصیتی همچون احمد اشعری در میراث عقیدتی نیز بر پیروی از خط فقه‏مداری است که به نقل عقاید نیز می‏پردازد. این ادعا در بازخوانی احادیث احمد اشعری۱

1.. ذکر یک نکته ضروری به نظر می‏رسد: به باور بسیاری از محققان عنوان احمد بن محمد در صدر روایات کتاب بصائر منصرف به احمد بن محمد بن عیسی اشعری است نه احمد بن محمد بن خالد برقی؛ چه آنکه برخی اشهر و اظهر را در انصراف به احمد اشعری می‏بینند (ملا علی کنی، توضیح المقال، ص۹۸). سه دلیل در این میان مطرح است:
الف) اثبات روایت مستقیم احمد برقی از حسین بن سعید مشکل می‏نماید، در حالی که فراوانی نقل احمد بن محمد از حسین بن سعید در بصائر به چشم می‏خورد (این عدد بالغ بر ۱۸۸ مورد است)؛
ب) اصرار بر تعبیر از احمد برقی به احمد بن ابی‏عبداللّٰه و احمد بن محمد بن خالد در اسناد دیده می‏شود؛ این در حالی است که فراوانی نام کرد احمد اشعری با احمد بن محمد و احمد بن محمد بن عیسی است؛
ج) اشتراک در عصر و طبقه، راویان را ملزم می‏سازد قرینۀ تمییز را ذکر کنند، پس نبود قرینه نشانۀ انصراف به راوی مشخص است.


جستارهایی در مدرسه کلامی قم
134

جدول ۱

مطالعه روایات محمد برقی نشان می‏دهد او در همه مواردی که ارسال حدیث کرده الفاظی همچون «رفعه»، «عمن ذکره» و «عمن حدثه» آورده است. پس ارسال او نمی‏تواند مصداق تدلیس باشد.

علاوه بر این، ملاحظه جدول پیشین نشان می‏دهد بیشترین حجم گزارش ارسال در کتاب کافی است که خود بر فرض صحت روایات و صدور مفاهیم آن تنظیم شده است.

جمع‏بندی مباحث پیش‏گفته نشان می‏دهد دو اتهام عمده بر برقی، انعکاس فراگیری در منابع ندارد. گرچه همین اتهامات ـ به‏ویژه نقل از ضعفا ـ جایگاه او را نزد هم‏طرازانش تضعیف کرده است.

حجم روایات احمد اشعری از مشایخ عمده برقی در کتب اربعه و گونه نقل مستقیم و با واسطه او در جدول ۲ منعکس شده است.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی قم
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران؛ زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20370
صفحه از 356
پرینت  ارسال به