فرزندش میراث حدیثی او را انتقال نداده است.

پذیرش این روش و اصل مورد قبول و عمل راویان نشان می‏دهد مخالفت با این جریان عواقب سنگینی در پی خواهد داشت.

رصد مجموع تراث برقی نشان می‏دهد در مقابل این مشی، وی نگاهی توسعه‏ای به روایت مشایخ دارد و به جای مصلحت‏اندیشی ـ که ثمره آن، حفظ و تقویت شخصیت راوی است ـ حفظ میراث و پی‏جویی قرائن پذیرش و نقل روایات را در اولویت قرار می‏دهد.

باورمندی راویان آثار بر صحت انتساب مفاد احادیث به امام معصوم، اساسی‏ترین عنصر در اعتماد به یک راوی و انتقال میراث حدیثی و مکتوب او به شمار می‏رود. این امری مسلّم و پذیرفته‏شده است که راویان در نقل بر مدار وثوق به صدور حرکت می‏کنند، و گاه پس از وثوق به صدور روایت، از برنتابیدن فضای عمومی جامعه به جهت ضعف یا کژ اعتقادی راوی چشم‏پوشی می‏کنند.

این روال آشکارا در گزارش نجاشی از موضع ابراهیم بن محمد بن سعید ثقفی و برخورد کوفیان با کتاب المعرفة او که مشتمل بر مناقب معروف و البته مثالب است، دیده می‏شود. بر پایه این گزارش، کوفیان انتشار این کتاب را بزرگ خواندند و او را از آن منع کردند. وی به انتشار این کتاب در اصفهان ـ که دورترین نقطه از مرکز اعتقادی شیعیان به شمار می‏رفت ـ^۱ کمر همت می‏بندد. به جان خریدن مخاطرات سفر و انتشار کتاب از جانب ابراهیم ثقفی تنها به یک علت است و آن «ثقة منه بصحة ما رواه فیه». باور او بر صحت مفاد کتاب است و انتساب آن را تمام می‏داند، پس به انتشار آن همت می‏گمارد.^۲

نیز برخورد عیاشی با اسحاق بن محمد بصری مؤید همین نکته است. او با آنکه ابویعقوب اسحاق بن محمد بصری را غالی می‏خواند و احادیثی را که او از مفضل بن عمر در تفویض بر وی عرضه می‏کند برنمی‏تابد، هنگامی که احادیث استنساخ شده او از ثقات را می‏بیند، به اخذ و روایت آن می‏پردازد و در نهایت گزارش او را «احفظ من لقیته» می‏خواند.^۳

روایت بسنده نکرده است. پراکنده بودن روایات او در ابواب متعدد و عناوین اصلی مباحث امام‏شناسی در مصدر اصلی این بحث یعنی کتاب الحجة کافی و بصائر می‏تواند گواه این مدعا باشد. شاهد دیگر این ادعا در پی خواهد آمد.

بی‏تردید مهم‏ترین عنصر در استمرار خط انتقال معارف اهل بیتعلیهم السلام اعتماد راویان بر صحت انتساب روایات به مصدر اصلی آن یعنی امام معصوم است. همواره مسیر اصلی این میراث با مواظبت و گاه وسواس اصحاب ایشان همراه بوده است. مطالعه منابع فهرستی، از حقیقت اقبال راویان و محدثان بر مسیری که به لحاظ تاریخی کم‏تر دچار لغزش شده و به لحاظ بنیان‏های دینی کم‏تر در معرض انحراف است، پرده برمی‏دارد. این اقبال، از سویی گرایش به خط فقه‏مدار و از دیگر سو تمایل به گروه‏های مصلحت‏اندیش را تقویت می‏کند. به نمونه‏هایی از این حساسیت‏ها توجه فرمایید:

۱. نجاشی در ترجمه محمد بن عبداللّٰه بن محمد می‏گوید: «این شیخ را دیدم و روایات بسیاری از او شنیدم، سپس در نقل روایت از او توقف کردم مگر با واسطه‏ای میان من و او».^۱

۲. همو در ترجمه حسین بن سعید اهوازی می‏نویسد: «ابن نوح گفت: و این طریق غریب است، که ثبت آن را جز به نقل ابوالعباس دینوری نیافتم. پس لازم است هر نسخه از کتاب فقط بر اساس نقل صاحب طریق روایت شود، و نباید روایتی (از یک نسخه) بر روایت نسخه دیگر، و نسخه‏ای از کتاب بر نسخه دیگرش حمل شود، تا اختلافی در کتاب و نسخه‏ها و روایاتش ایجاد نشود».^۲

۳. نیز در ترجمه ایوب بن نوح بن دراج نخعی می‏نویسد: «ایوب از جماعتی از اصحاب امام صادقعلیه السلام روایت نقل کرده است، اما هیچ روایتی از پدر و عمویش نقل نکرده است».^۳

ریشه‏یابی این جمله نشان می‏دهد که نوح بن دراج با وجود وثاقت^۴ و شخصیت برجسته، تنها چون «کان قاضیاً فی الکوفه» و «کان یخفی امره»، درباره او احتیاط صورت گرفته و حتی