و می‌شود. در تحقیقات پراکنده و اندکی نیز که درباره این حوزه انجام شده است، عمدتاً به ابعاد کلامی مدرسه قم توجه نشده و قم را تنها به عنوان یک حوزه حدیثی مطالعه کرده‌اند. وجود جریان‌های مختلف فکری، شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار و میراث کلامی مهم و گران، مطالعه این مدرسه فکری را ضروری می‌سازد؛ اما حجم اندک پژوهش‌ها در این باره و وجود ابهام‌ها و نقاط تاریک در این دوره از تاریخ فکر، همواره مانعی برای پدید آمدن پژوهش‌های گسترده در این زمینه بوده است و ما شاهد خلأ جدّی در این مقطع از تاریخ اندیشه امامیه هستیم.
این مجموعه حاضر که با نام «جستارهایی در مدرسه کلامی قم» انتشار می‌یابد، منتخبی از مقاله‌ها و پژوهش‌های پژوهشگران همین پژوهشکده و نیز چند مقاله از محققان دیگر مراکز علمی است که هر یک به بُعدی از ابعاد و مسائل مرتبط با مدرسه قم پرداخته است. پاره‌ای از این مقاله‌ها پیش‌تر در نشریه‌های مختلف به چاپ رسیده‌اند و اینک در این مجموعه بازنشر می‌شوند و پاره‌ای دیگر از این پژوهش‌ها برای نخستین بار در این مجموعه انتشار می‌یابند.
این مجموعه در سه بخش اصلی گزینش و تنظیم شده است؛ بخش نخست با نام «شکل‌گیری مدرسه قم» با سه مقاله، در پی معرفی مدرسه قم و تبیین ریشه‌های شکل‌گیری این مدرسه است. بخش دوم با نام اندیشه‌ها و آثار، با هفت مقاله، پژوهش‌هایی در اندیشه‌های کلامی اصحاب قم و ویژگی‌های میراث این مدرسه است. در این مقالات تلاش شده است با نگاهی در آثار و شخصیت‌های محوری، به مؤلفه‌های فکری و کلامی مشایخ قم توجه شود و بخش سوم با نام شخصیت‌ها، با اختصار به معرفی چند تن از شخصیت‌های برجسته این مدرسه پرداخته است.
در آخر از محققانی که این مجموعه حاصل تلاش آنهاست و نیز از استادانی که در فراهم آوردن این مجموعه یاری‌ام رساندند، تشکر و قدردانی می‌کنم.
امید آن که این مجموعه بتواند گامی به جلو در معرفی تاریخ اندیشه امامیه باشد.
سید حسن طالقانی
مدیر گروه مطالعات موضوعی
