درباره تالیفات وراق، که همگی از بین رفته است، باید گفت که او نویسنده‏ای پرکار^۱ و صاحب تألیفات فراوان و نیکویی بوده است.^۲ منابع به این ویژگی وراق در زمان اعتزال و امامی شدن اشاره کرده‏اند.^۳

مذهب وراق از دیگر موضوعات بحث‏برانگیز است. در این‏ باره نخست، باید گفت که به نظر می‏رسد بیشتر اتهامات ابوعیسی وراق خاستگاه معتزلی داشته است. همچنان که درباره ابن راوندی بحث خواهد شد، معتزلیان کمتر مخالفان خود را تحمل می‏کردند، به‌ویژه اگر آن مخالف سابقه اعتزال داشته باشد و با اصول بنیادین و مبانی پذیرفته شده آنان به مقابله برخیزد و از همه مهم‌تر اینکه گرایش به تشیع نیز یافته باشد. ابن ندیم در گزارشی می‏گوید معتزلیانی که دست از وفاداری به اصول اعتزال کشیدند و تغییر مذهب دادند، در کانون اتهامات فراوانِ معتزلیان قرار گرفتند؛^۴ نکته‏ای که پیش از او خیاط نیز بیان کرده است.^۵ به نظر می‏رسد ابوعیسی وراق برای این ویژگی‏ها و رفتار متقابل معتزلیان، مصداق روشنی باشد. آن‏گونه که گذشت، معتزلیان می‏گویند وراق نخست معتزلی بود،^۶ ولی در ادامه از آنها جدا و از مخالفان آنان شد.^۷ در مقابل، اهل اعتزال به اتهام الحاد وی را طرد کردند و در مجالس علمی خود راه ندادند.^۸ علت طرد وراق از معتزلیان را باید در نوع نگاه او به نظام معرفتی اعتزال رصد کرد.

آن‏گونه که از گزارش‏های موجود برمی‏آید، وراق اندیشه‏های معتزلیان را نپذیرفته است. از همین رو، او در کنار نقد آرای آنان، نظریات جدیدی را نیز مطرح کرده است.^۹ وی رویکردی انتقادی در مورد اندیشه‏های اعتزال داشته است و بر دیدگاه‌های آنان، به‌ویژه در بحث توحید، خدشه وارد کرده است.^۱۰ احتمالاً وارق لوازم و پیامدهای نگاه اعتزالی در آموزه‏های دینی را مطرح می‏کرده است. هم

ابوعیسی وراق و ابن راوندی را تحت تعقیب قرار می‏دهد و در نتیجه آن دو می‏گریزند. سرانجام وراق دستگیر می‌شود و به زندان می‏افتد، اما ابن راوندی فرار می‌کند.^۱

ابن ندیم،^۲ شیخ مفید^۳ و ابوحیان توحیدی^۴ هریک به صورتی توانایی‏های علمی وراق را ستوده‌اند. بیان بسامد اندیشه و دیدگاه‌های وی ـ به‌ویژه در حوزه مقالات‏شناسی از کتاب المقالات وی ـ میان بزرگان علمیِ امامی و معتزلی از وزانت علمی او حکایت دارد. شهرت تألیفات وراق میان دانشوران و کثرت فروش آنها در بازار وراقان^۵ یکی دیگر از نکاتی است که می‏توان از طریق آن به نفوذ شخصیت علمی وراق پی برد. نقد اندیشه‏های وراق از سوی متکلمان امامیه^۶ معتزله^۷ و فیلسوفان^۸ نیز از جایگاه علمی او حکایت دارد.

هیچ‌یک از منابع به استادان و مشایخ ابوعیسی وراق اشاره نکرده‏اند. با این حال ـ با توجه به سابقه اعتزال و شهرت علمی او ـ به نظر می‏رسد که از رؤسای اعتزال زمان خود بهره‏ها برده باشد.^۹

در سخن از شاگردان وی نیز باید گفت که بر پایه گزارش‏های نقل شده، ابوعیسی وراق بعد از جدایی از اعتزال با توجه به شخصیت علمی‏اش، پیروان و مصاحبانی داشته است.^۱۰ با این حال، از منابع موجود تنها می‏توان به دو نفر از شاگردان وی دست یافت: یکی ابومحمد ثبیت بن محمد، از متکلمان حاذق امامیه^۱۱ و دیگری ابن راوندی.^۱۲ درباره ثبیت بن محمد باید گفت که نجاشی وی را به عنوان «مصاحب» نسبت به وراق یاد می‏کند. درباره استاد و شاگردی وراق و ابن راوندی هم نکته‏ای وجود دارد که به آن اشاره می‌شود.