527
جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد

چگونگی مواجهه شیخ مفید با میراث حدیثی امامیه

عبدالهادى اعتصامی۱

درآمد

شیخ مفید متکلم، فقیه، مورخ و حدیث‏شناس برجسته امامیه و یکی از اثرگذارترین عالمان در حوزه معارف شیعی است. نگاه انتقادی وی به اقوال مشهور میان متکلمان و محدثان و رویکرد خاص وی در استفاده از احادیث معصومان علیهم السلام به شکل‏گیری رهیافت جدیدی در تاریخ اندیشه امامیه انجامید که بعدها شاگردانش، از جمله سید مرتضی و شیخ طوسی، آن را بسط و تعمق دادند. از این ‏رو، شیخ مفید نقطه عطفی در تاریخ کلام امامیه به حساب می‏آید. اندیشه‏های کلامی شیخ مفید از جنبه‏های گوناگون شایسته بحث و مطالعه است که از مهم‌ترین آنها مقایسه اندیشه‏های وی با میراث حدیثی امامیه است. در این نوشتار ابتدا مستندات روایی شیخ مفید در مباحث کلامی ذکر و سپس به میزان اشتراکات و اختلافات دیدگاه کلامی شیخ مفید با میراث حدیثی اشاره می‏شود. در این زمینه، این پرسش‏ها به انتظار پاسخ مطرح می‏شوند که شیخ مفید در تبیین نظریات متناسب با زمان اولاً تا چه اندازه از میراث حدیثی ـ کلامی استفاده کرده است و در کدام موضوع از میراث حدیثی فاصله گرفته است؟ ثانیاً نحوه بهره‏گیری شیخ مفید از میراث حدیثی چگونه بوده؟ آیا به همه احادیث وارد شده در تمام موضوعات یاد شده متعبد بوده است یا اینکه به صورت انتقادی و گزینشی با این احادیث برخورد کرده است؟ با عرضه مهم‌ترین آرای کلامی شیخ مفید بر میراث حدیثی امامیه، برآنیم تا میزان و نحوه استفاده او از این منبع معرفتی را نشان دهیم.

1.پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکدۀ کلام اهل‏بیت علیهم السلام )
he۱۴۳۲@yahoo.com


جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد
526

۱۷. ــــــــــ، علل الشرایع، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اوّل، ۱۳۸۵.

۱۸. ــــــــــ، عیون اخبار الرضا علیه السلام، تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان، چاپ اوّل، ۱۳۷۸ق.

۱۹. ــــــــــ، معانی الاخبار، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین، چاپ اوّل، ۱۴۰۳ق.

۲۰. ــــــــــ، من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق.

۲۱. صفار، محمد بن حسن م ۲۹۰ه، بصائر الدرجات، تحقیق: میرزاحسن کوچه‌باغی، تهران: اعلمی، ۱۴۰۴ق.

۲۲. طوسی، محمد بن حسن م۴۶۰ه، اختیار معرفة الرجال، تحقیق: میرداماد، قم: آل البیت علیهم السلام، ۱۴۰۴ق.

۲۳. ــــــــــ، تهذیب الاحکام، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چهارم، ۱۴۰۷ق.

۲۴. ــــــــــ، رجال الطوسی، نجف: انتشارات حیدریه، ۱۳۸۱ق.

۲۵. ــــــــــ، العدة فی اصول الفقه، قم: ستاره، ۱۴۱۷ق.

۲۶. ــــــــــ، الفهرست، نجف: المکتبة المرتضویه.

۲۷. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: سید طیب جزایری، قم: مکتبة الهدی، چاپ سوم. ۱۴۰۴ق.

۲۸. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: دار الحدیث، قم: دار الحدیث، چاپ دوم. ۱۴۳۰ق.

۲۹. مهریزی، مهدی، درسنامه حوزه‏ها و مکاتب حدیثی، دانشکده مجازی علوم حدیث. ۱۳۸۷.

۳۰. نجاشی، احمد بن علی، فهرست مصنفی رجال الشیعه (رجال ‏نجاشی)، قم: جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.

  • نام منبع :
    جستارهایی در مدرسه کلامی بغداد
    سایر پدیدآورندگان :
    جمعی از پژوهشگران، زیر نظر محمدتقی سبحانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 41387
صفحه از 657
پرینت  ارسال به