تضعیف آنان معاویه و یزید بر فراز منابر لعن شوند. آنان از این اقدام برآشفتند و به مقابله برخاسته، آشوب به پا کردند. از این ‏رو، پیشنهاد داده شد برای جلوگیری از آشوب، شخص بربهاری دستگیر شود، اما او گریخت و مخفی شد. ابن یلبق عده‏ای از یاران بربهاری را دستگیر و به بصره تبعید کرد.^۱ بربهاری تا پایان خلافت قاهر در اختفا به سر برد تا اینکه در دوران الراضی (۳۲۲ ـ ۳۲۹) از اختفا بیرون آمد و شوکتش بیشتر شد.^۲ بار دیگر آشوب اصحاب حدیث و بربهاریان در زمان زمامداری بجکم (امیر الامرای الراضی) بالا گرفت؛ چرا که او در پاسخ به تقاضای شیعیان، مسجد براثا را که در عهد مقتدر عباسی به اتهام سب صحابه توسط شیعیان در آنجا، ویران و به فتوای بربهاری به گورستان تبدیل شده بود،^۳ مرمت و تجهیز کرد و اجازه داد شیعیان باز در آن نماز به پا کنند.^۴

سرانجام بعد از آنکه خلیفه المتقی به خلافت (۳۲۹ ـ ۳۳۳) رسید، دستور داد بسیاری از بربهاریان را دستگیر کنند. بربهاری و طرفدارنش در اعتراض به دستگیری برخی از یاران، آشوب به راه انداختند؛ دکان‏ها را غارت کردند و به آتش کشاندند و سپس بربهاری گریخت. او تا آخر عمر همواره مخفیانه زندگی کرد و سرانجام خواهر توزون (امیرالامرای المتقی) او را در خانه خود مخفی کرد و در همانجا مرد و همانجا هم دفن شد.^۵ آشوب‏ها و فتنه‏های او در بغداد به قدری زیاد بود که پس از مرگش، مسلمانان ابراز خرسندی می‏کردند.^۶

فعالیت شیعیان پس از درگذشت بربهاری (۳۲۹) و فروکش کردن غائله‏ی بربهاریان، به‏طور چشم‏گیری فزونی یافت. مثلا ابن عُقده^۷ در جامع براثا حدیث می‏خواند و آشکارا مثالب خلفا و حتی شیخین را روایت می‏کرد!^۸ دو سال بعد از بربهاری (۳۳۱) فعالیت‏های شیعیان به‌قدری علنی شده بود

رسول خدا صلی الله علیه و آله در امور مربوط به دین را، آشکارا کفر دانست.^۱ از جمله مؤلفه‏های عقیدتی که بربهاری نسبت به آن حساس بود، تقدیم ابوبکر و عمر و عثمان بر همه صحابیان است که این دیدگاه در مخالفت آشکار با روافض و شیعیان بود.^۲ نیز از مهم‌ترین مخالفت‏های او با امامیه آن است که تصریح می‏کند اندیشه رجعت، بدعت عظیم و کفر است و معتقد به آن بی‏شک کافر است و نیز این اعتقاد امامیان که آنان (حضرات ائمه) علم غیب دارند، به زعم بربهاری از مصادیق کفر است.^۳ تکفیر شیعیان توسط بربهاری و پیروانش و نیز بدعت خواندن زیارت قبور امامان شیعه و تعرض به آنان به قدری نمود اجتماعی داشت که خلیفه الراضی بر ضد آنان اعلامیه تندی صادر کرد.^۴ او با هر گونه عزاداری برای امام حسین علیه السلام و رفتن به زیارت ایشان مخالف بود و برخورد عملی می‏کرد؛ از این رو، شیعیان از بیم آزار بربهاریان حنبلی مخفیانه به سوگواری می‏پرداختند. ابومحمد حتی فتوا به قتل زنی داد که گاه بر مصائب واقعه کربلا مرثیه‌سرایی می‏کرد.^۵

بربهاریان علاوه بر شیعیان و امامیان، با دیگر گروه‏های اهل سنت (شافعیان و حنفیان) نیز درگیری داشتند؛ برای مثال،، آنان بر سر اختلاف در تفسیر آیه‏ شریفه «عَسی أن یبعَثک ربُّک مَقاماً محموداً» (اسراء: ۷۹)، فتنه‏ای خونین به پا کردند^۶ و در تعقیب و آزار طبری، مورخ و مفسر قرآن، دست داشتند؛ به‌حدی که جنازه طبری از ترس آنان شبانه در بغداد دفن شد!^۷ حتی ابوالحسن اشعری که به آرای سلف از اصحاب حدیث و شخص احمد بن حنبل متعهد بود و به آن تصریح کرده بود، لکن معتقدات آنان را با بیان و تبیین جدید در کتاب الابانه مطرح کرده بود و برای تأیید نزد رئیس اهل حدیث بغداد، ابومحمد بربهاری، آورده بود، با خشم او و پیروانش مواجه شد، به‌حدی که از ترس جانش مجبور به فرار از بغداد شد.^۸

آشوب‏ها و فتنه‏های مذهبی و اجتماعی بربهاریان در بغداد به قدری فزونی یافت که سرانجام علی بن یلبق/ یلیق و حسن بن هارون (حاجب و کاتب قاهر عباسی ۳۲۰ ـ ۳۲۲)، تصمیم گرفتند برای