ابن قبه برای تعیین امام معیارهایی را تبیین میکند و معتقد است امامِ بهحق نزد امامیه به سبب ویژگیهایی شناخته میشود.۱ وی معتقد است امامت با موافقت موافقى یا مخالفت مخالفى درست نمیشود، بلکه با ادله و براهین حق به اثبات میرسد.۲ او نخستین شرط امام را منصوص بودن ایشان میداند و نص را بر هر امام واجب و لازم میداند.۳ وی به لزوم تواتر خبر امامت برای هر امام نیز معتقد است.۴ او علم و فضل امام را از دیگر ویژگیهای و معیارهای امام برشمرده است؛۵ با این شرط که این دو به مرحله ظهور برسد. ابن قبه معجزه را از راهکارهای شناخت امام معرفی میکند.۶ وی معتقد است بهطور کلی از امام نباید رفتاری سر زند که نشان دهد اقتدا به وی صحیح نیست. او دوری از قیاس و اجتهاد در واجبات نقلی و فروع آن را یکی از همین نبایدها معرفی میکند که امامیه بر اساس آن امام خود را میشناسد.۷
در ادامه سخن از ملاکها و معیارهای امامت از نگاه ابن قبه باید به جهاد و رابطه امام با آن توجه کرده است. توجه به این بحث از آن روی است که برخی از مخالفان امامیه، مانند زیدیان، جهاد را از معیارهای انتخاب امام برشمردهاند.۸ ابن قبه در پاسخ میگوید: اگر کثرت جهاد دلیل علم و فضل و امامت است، امام حسین علیه السلام سزاوارتر از امام حسن علیه السلام به امامت است؛ زیرا امام حسن علیه السلام معاویه را به حال خود رها کرد، ولی امام حسین علیه السلام مجاهده کرد تا آنکه به شهادت رسید. زیدیان در این باره چه میگویند؟۹ افزون بر اینکه اگر ملاک امامت جهاد باشد، باید زید بن علی از حسن بن علی افضل باشد؛ زیرا امام حسن علیه السلام با معاویه سازش کرد ولی زید جنگید تا کشته شد، و زشتی مذهبی که زید را بر حسن تفضیل دهد، روشنتر از آن است که به دلیل نیاز داشته باشد.۱۰
در بحث وجود اطاعت از امام ابن قبه با توجه به شأن و جایگاه امام و همچنین وظایفی که برای امام برمیشمرد، اطاعت از او را واجب میداند.۱۱ او معتقد است از آنجا که امام افضل، اولی، احق و
1.. همو، نقض الاشهاد، ص۱۰۶.
2.. همان، ص۱۰۱.
3.. ر.ک: همان، ص ۱۰۹ و ۱۱۶.
4.. همان، ص ۱۰۷ و ۱۱۰.
5.. ر.ک: همان، ص ۱۰۳، ۱۰۴ و ۱۱۵.
6.. همو، المسالة المفردة فی الامامه، ص۶۲؛ همو، نقض الاشهاد، ص ۱۲۱.
7.. همو، نقض الاشهاد، ص ۱۰۹ و ۱۲۰.
8.. همان، ص ۱۱۷.
9.. همان.
10.. همان، ص ۱۲۶.
11.. همو، المسالة المفردة فی الامامه، ص ۶۱؛ همو، الانصاف، ص۶۷، ۶۹، ۷۰ و ۷۳.