نمى‏تواند چیزى بر فعل خود بیفزاید یا از آن بکاهد، و به پیش برود یا بازگردد. او معتقد است شأن خداوند بزرگ‌تر از این است که فاعلی باشد که توانایی در کم و زیاد یا مقدم و مؤخر کردن در خلقش نداشته باشد.^۱

نظر دومِ ابن ‏راوندی، به‏گونه‏ای همان نظر متکلمان امامیه در کوفه و شخص هشام ‏بن ‏حکم است. اینان معتقدند برای خداوند در اجرای امور، احتمالاتی آشکار می‏شود و خداوند اراده اجرای فعلی را در زمانی می‏کند، ولی آن را انجام نمی‏دهد؛ زیرا امر جدیدی برای او آشکار می‏شود.^۲ معتزلیان لازمه این نظر را تغییر، نقص و محدودیت در علم الهی بیان می‏کردند‏.^۳ ابن ‏راوندی در دفاع از این نظریه چنین لوازمی را منتفی می‏داند.^۴ بر این اساس می‏توان گفت احتمالاً نظر اصیل ابن ‏راوندی در باب بدا همانند نظر هشام و دیگر متکلمان امامیِ کوفی بوده است؛ به‏ویژه اینکه ابن ‏راوندی در نقد نظریه اسواری (از دیگر متکلمان معتزلی) بر همین اساس رفتار کرده است.^۵

یکی دیگر از موضوعاتی که می‏توان میان دیدگاه‌های هشام و ابن ‏راوندی مقایسه کرد، «تحریف قرآن» است. این نظر را به متکلمان امامیه در کوفه^۶ و همچنین هشام نسبت داده‏اند.^۷ درباره ابن ‏راوندی هم نخست باید گفت جاحظ کتابی در ردّ تحریف با عنوان فی نظم القرآن و سلامته من الزیادة و النقصان داشته که با انتقادهای ابن ‏راوندی روبه‏رو گشته است.^۸ قاضی عبدالجبار تحریف را به ابن ‏راوندی نسبت می‏دهد^۹ و می‏گوید برخی از ملحدان که در لباس تشیع مخفی شدند، تحریف قرآن را پذیرفته‏اند.^۱۰ ابوعلی جبایی از هشام و ابن ‏راوندی و برخی دیگر از امامیه نام می‏برد و می‏گوید که همه اینها قائل به تحریف بوده‏اند.^۱۱

به حدوث علم الهی شده است.^۱ این مطلب نکته‏ای را رهنمون می‏کند که احتمالاً وی نیز مانند هشام ‏بن ‏حکم قائل به علم فعلی حق‏تعالی بوده است. این احتمال وقتی تقویت می‏شود که به گزارش اشعری توجه شود. بر پایه این گزارش، گروهی از روافض معتقد بودند «قدرت»، «سمع» و «بصر» وقتی اطلاق می‏شود که مقدور، مسموع و مبصر وجود داشته باشند و زمانی که اینها نباشند اطلاق قادر، سمیع و بصیر بودن بر خداوند بی‏معناست. اینان می‏گفتند اساساً جایز نیست قدرت و علم بر چیزی که وجود خارجی ندارد، تعلق بگیرد.^۲ این نظریه یادآور همین نظریه پیش‏گفته ابن ‏راوندی در بحث صفات است. بر همین اساس است که اشعری در ادامه، برای ادعای خود از باب «بداء» شاهدی ارائه می‏کند که اینها معتقد به بدا هستند و می‏گویند خداوند چیزی را اراده می‏کند و سپس برای او بدا حاصل می‏شود. بر اساس گزارش خیاط در بحث بدا باید گفت منظور اشعری از این گروه همان متکلمان امامیه در کوفه است.^۳

بر پایه این بیانِ اشعری، بحث متکلمان امامیه درباره علم ذاتی حق تعالی نبود. کسی از امامیه منکر علم ذاتی خداوند نبوده، بلکه بحث تنها درباره چگونگی اطلاع علم خداوند بر اشیا، یا همان علم فعلی بوده است. هیچ‌یک از امامیان به خداوند نسبت جهل نمی‏دادند؛ سخن این بوده که اطلاق واژه «علم» به خداوند، چه زمانی ممکن است. متکلمان امامیه برای خداوند دو نوع علم باور داشتند؛ علم ذاتی و علم فعلی، و این بر خلاف معتزلیان بود که تنها برای خداوند علم را صفت ذاتی می‏دانستند. متکلمان امامی می‏گفتند خداوند پیش از خلق اشیا، هنگامی که آنها را اراده می‏کند، به آنها علم پیدا می‏کند و این افزون بر علم ذاتیِ خداوند است. ابن ‏راوندی بنابر یکی از دو نظریه خود در باب بدا، از این نظریه دفاع کرده است. بر اساس این احتمال می‏توان گفت هشام‏ بن‏ حکم و ابن ‏راوندی هر دو علم ذاتی الهی را قبول داشتند و همچنین از آنجا که هر دو علم الهی را تابع اعیان می‏دانستند، قائل به علم فعلی نیز بودند.

یکی دیگر از موضوعات مطرح در بحث علم الهی، مسئله «بدا» است. ابن ‏راوندی در نظریه‏ای می‏گوید که حذاق شیعه معتقدند بدا همان نسخ معتزلی و اختلاف تنها یک امر لفظی است.^۴ او در گزارش دیگری در مناظره خود با جاحظ درباره مفهوم «خدای تغییر‏ناپذیر» می‏گوید فاعلى که براى او اراده‏ای تازه حاصل مى‏شود و افعال براى او ناممکن نیست، تواناتر و قابل توجه‏تر از فاعلى است که