بررسی آثار شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی نشان می‏دهد که آنان کمترین توجه را به اندیشه‏های هشام بن حکم، مؤمن الطاق، زراره و خاندانش، هشام بن سالم و دیگر متکلمان کوفی نشان داده‏اند و همین‌گونه با اندیشه‏های وراق در مدرسه کلامی بغداد برخورد شده است.

شیخ مفید تنها وراق را جزء اصحاب امامیه معرفی می‏کند و گزارشی از کتاب السقیفه وی نقل کرده است.^۱ سید مرتضی نیز مانند شیخ مفید به اندیشه‏های وی در باب توحید و عدل هیچ اشاره‌ای نکرده و تنها در دو صفحه از وراق ـ در برابر ایرادات و اتهامات قاضی عبدالجبار ـ حمایت ‏کرده است.^۲ او ضمن رد و انکار انتساب وراق به مذاهب ثنوی، این اتهامات را برساخته معتزلیان می‏داند و بر این باور است که علت این اتهام‏ها تأکید و تفصیلی است که او در کتاب المقالات درباره اندیشه‏های ثنوی داشته است. او همچنین کتاب‏های الحادی منسوب به وراق را از وی ندانسته و به بررسی چرایی این انتساب ‏پرداخته است.^۳

بررسی گزارش‏ها در ارتباط با وراق و مدرسه کوفه را می‏توان از منظری دیگر در کانون توجه و بررسی قرار داد و آن، دفاع وراق از متکلمان کوفی امامیه است؛ به این صورت که برخی از گزارش‏های وراق درباره هشام در واقع نقد گزارش‏های معتزلیان است. برای مثال،، جاحظ در بحث چگونگی علم خدا به اشیا نظریه‏ای را به هشام منسوب می‏کند، ولی وراق پاسخ شاگردان هشام درباره گزارش جاحظ را نقل ‏می‌کند و می‏گوید که شاگردان هشام در پاسخ به جاحظ این‏گونه گفته‏اند.^۴ گزارش دیگری که می‏تواند در اینجا محور توجه قرار گیرد، نقد وراق بر کتاب العثمانیه اثر جاحظ است. جاحظ در رد اندیشه‏های متکلمان امامیه در کوفه این کتاب را نگاشت، اما وراق این کتاب را نقد کرد.^۵

قسمت، از میان مدرسه کوفه، تنها هشام بن حکم نمایندگی می‏کند؛ به این معنا که در ارتباط میان وراق و مدرسه کوفه از نگاه مخالفان همواره وراق با هشام بن حکم سنجیده شده است و نه متکلمان دیگر که خود نکته مهمی در ارتباط میان این دو متکلم است. شایان ذکر است ‏که معتزلیان نگاه مثبتی به هشام و وراق نداشتند، چنان‌که به هر دو نسبت‏ الحاد و کفر داده بودند. ابوعلی جبایی و قاضی عبدالجبار سبک و سیاق دین‌پژوهی هشام و وراق را یکسان می‏شمردند و اهداف آنان را بر ضد دین تفسیر می‏کردند.^۱ معتزلیان، هشام و وراق را دشمنان انبیا که تشیع را پوششی برای رفتارهای ضد دینی انتخاب کرده‏اند، به حساب می‏آوردند. از همین‏ روست که کتاب‏هایی در تهمت، شتم و تکذیب انبیا و صحابه پیامبر نگاشته‏اند و نظرورزی‏های کلامی آنان بر اساس کذب و بهتان است.^۲

ابوعلی جبایی نیز معتقد بود که هشام بن حکم و وراق هدفی جز طعن در دین ندارند و اندیشه امامیه را پوششی برای رفتار‏های کفرآمیز خود انتخاب کرده‏اند و هدف آنها ابطال کتاب و سنت است.^۳ قاضی عبدالجبار معتزلی نیز هدف متکلمان امامیه از نظریه نص را دشمنی با رسول‏اﷲ صلی الله علیه و آله، تشکیک در نبوت ایشان و اِفساد در دین تفسیر می‏کرد.^۴ شاید از این ‏روست که معتزلیان، هشام^۵ و وراق^۶ را به الحاد متهم کردند.^۷ معتزلیان هشام^۸ و وراق^۹ را هم‌مشربِ ابوشاکر دیصانی ـ که اندیشه‏های ضد دینی داشت و می‌کوشید تا توحید را از میان ببرد ـ بر می‏شمردند.^۱۰

نکته شایان ذکر دیگر اینکه چه‌بسا نزدیکی منهج فکری وراق با متکلمان امامیه در کوفه سبب شده تا اندیشه‏های کلامی وراق در مدرسه بغداد مورد توجه قرار نگیرد؛ زیرا مدرسه کلامی بغداد به اندیشه‏های اعتزالی توجه بیشتری نشان می‏داد، حال آنکه مدرسه کلامی کوفه نه‌تنها به کلام معتزلی روی خوش نشان نمی‏داد، بلکه متکلمان امامیِ کوفه از منتقدان جدی معتزلیان به شمار می‏رفتند. از این رو، اندیشه‏های متکلمان امامیه در کوفه در کانون توجه متکلمان بغدادی قرار نگرفته است.