هدف نگارنده از اين پژوهش ، گردآورى ، تبيين ، نقد ، بررسى و صورت بندى ملاك ها و معيارهايى است كه مى توان با كمك آنها ، احاديث موضوع و ساختگى را از غير آن شناسايى كرد . علاوه بر آن ، نمونه هايى را كه برخى از دانشمندان ، جزء مصاديق اين معيارها دانسته اند ذكر كرده و در صورت لزوم ، آراى موجود در خصوص اين نمونه ها را نيز مطرح نموده است .
وى ، پژوهش خود را مشتمل بر مقدمه و هشت فصل نگاشته است :
در مقدمه ، به بيان موضوع ، فصول ، روش ، سابقه ، اهداف تحقيق و هدف محقق از انتخاب اين موضوع پرداخته است .
در فصل اوّل ، به تعريف وضع و احكام آن مى پردازد ، كه شامل اين موارد است : تعريف «حديث موضوع» در لغت و اصطلاح ، احكام آن ، وجه تناسب معناى لغوى با معناى اصطلاحى ، اعتبار حديث موضوع ، حكم روايت كردن حديث موضوع ، حكم وضع حديث و بررسى ديدگاه هاى قائلان و مخالفان وضع حديث .
وى ، در فصل دوم به بررسى پيشينه وضع حديث مى پردازد ، و زمان آغاز وضع حديث را ـ كه از زمان حيات پيامبر صلى الله عليه و آله بوده يا پس از آن ـ و نيز آغازگران وضع حديث را ـ كه كدام يك از فرق اسلامى بوده اند ـ ، مورد بررسى و تحقيق قرارداده است .
فصل سوم اين رساله ، بيان موضعگيرى بزرگان دين نسبت به وضع حديث است ، و به بررسى موضعگيرى پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام و ديگر بزرگان اسلام در اين خصوص پرداخته ، و به راه كارهاى به كار رفته يا سفارش هاى اين بزرگان در اين جهت اشاره نموده است .
فصل ششم را به ملاك ها و معيارهاى نقد حديث ، به طور كلّى ، و وضع حديث ، به طور خاص ، اختصاص داده است . وى ، در اين فصل ملاك هاى وضع حديث را به سه نوع تقسيم نموده و ذيل هر ملاك كلّى ، ملاك ها و معيارهاى جزئى تر را ذكر كرده ، و به نقد و بررسى آن معيارها پرداخته است .
در فصل هفتم ، براى تتميم فايده ، برخى از عناوين را كه احاديث ذيل آن را موضوع دانسته اند ، به نام استقراى ابواب ، ذكر نموده است .
در فصل هشتم ، ميراث حديثى مسلمانان را با توجّه به آسيب هايى كه متوجّه آن بوده ، مورد ارزيابى قرار داده و آراى دانشمندان مسلمان ، از شيعيان و اهل تسنّن را ، مبتنى بر اعتراف به اين آسيب ها و در نتيجه ، احتياط در مراجعه به احاديث و استفاده از آنها ، و نيز دلايل اين آسيب و احتياط ذكر نموده است .

نكته قابل توجّه در اين تحقيق ، تقسيمى است كه نگارنده براى راويان كوفى انجام داده است . وى ، اين راويان را به سه دوره زمانى تقسيم نموده است : دوران تأسيس مكتب حديثى شيعه (هم زمان با حكومت امويان و فشارهاى شديد بر شيعيان) ، دوران امام صادق عليه السلام (كه مكتب حديثى شيعه به اوج خود رسيد و فقه و كلام شيعه رشد فوق العاده اى پيدا كرد) ، دوران پس از شهادت امام صادق عليه السلام (كه در اوايل اين دوران ، كوفه همچنان از مهم ترين مراكز شيعه در فقه و كلام بود) .

۴۱۰ . مكر الهى در قرآن و حديث ،

سيّده موسوى ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده اصول دين تهران ، استاد راهنما : دكتر ناصر رفيعى محمّدى ، استاد مشاور : دكتر عبد الرضا زاهدى ، ۱۳۸۵ ، ۱۵۳ص .
مكر الهى در آيات وادعيه و روايات چه معنايى دارد؟ آيا مكر الهى، جزء سنن الهى است يا نه ، دامنه آن تا چه حد است ؟ شيوه هاى مكر خداوند در دنيا كدام اند؟ راه كارهاى ايمن ماندن از آن چيست؟ اينها ، سؤالاتى است كه نگارنده به تشريح پاسخ آنها پرداخته است .
اين رساله در بردارنده كلّيات و سه فصل پس از آن است :
در كلّيات ، به تبيين مسئله ، سؤالهاى اصلى و فرعى ، فرضيه ها ، پيشينه مسئله و روش پژوهش اشاره نموده است .
فصل اوّل را به مفهوم شناسى «سنّت» ، «مكر» و واژه هاى معادل آن اختصاص داده است .
فصل دوم را به ديدگاه هاى قرآنى پيرامون «مكر عام» و «مكر الهى» اختصاص داده ، و در ضمن آن ، علاوه بر بررسى آيات مربوط به هر كدام ، براى بررسى اين دو معنا (مكر مردم و مكر خدا) از آيات ديگرى كه الفاظ معادل آن استعمال شده ، استفاده نموده است .
فصل سوم را نيز به ادعيه و رواياتى كه به بحث مورد نظر پرداخته اند ، اختصاص داده است .

۴۱۱ . ملاك ها و معيارهاى وضع حديث ،

قاسم بستانى ، دكترى علوم قرآن و حديث ، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرس ، استاد راهنما : دكتر سيّد محمّد باقر حجتى ، استادان مشاور : دكتر نهله غروى نايينى و دكتر محمّد على مهدوى راد ، ۱۳۸۲ ، ۴۶۸ص .