نگارنده ، در اين نوشتار خواسته است اهمّيّت انسان و آنچه بايسته اوست را بيان نمايد ، و طرق تربيت نفس را براى مسئولان حكومتى بيان كند .
اين رساله ، دربردارنده رهنمودهاى ارجمندِ اخلاقى ورفتارى امير مؤمنان ، على عليه السلام ، به كارگزاران مختلف حكومتشان است . رهنمودهاى امام درمورد اخلاق كارگزاران ، ريشه در فرهنگ قرآنى و سيره نبوى دارد .
در نخستين بخش ـ كه كلّيات بحث را شامل مى شود ـ نگارنده ، به بررسى معنى «اخلاق» در لغت واصطلاح ، ضرورت پژوهش ، پرسش هاى پژوهش ، محدوديت هاى تحقيق ، روش پژوهش ، و پيشينه پژوهش پرداخته است .
سپس در بخش دوم ، نگاهى به صفات و اخلاق كارگزاران حكومت دينى در قرآن و سيره نبوى دارد . اين صفات عبارت اند از : قدرت بدنى و دانش كافى ، امانتدارى ، اصلاح طلبى ، نظم و انضباط ، دلسوزى و ملاطفت ، و عدالت طلبى .
عنوان بخش سوم پايان نامه ، امام على عليه السلام و مبانى ارزش هاى اخلاقى در كارگزاران است . در اين بخش نيز بحث هايى از قبيل نگرش ويژه امام على عليه السلام از انسان و كمال او ، اصالتِ آخرت گرايى در انديشه امام على عليه السلام ، نگرش امام به حكومت و حاكميت را مطرح كرده است .
بخش چهارم ، در باب دستورالعمل هاى اخلاقى عام امام به كارگزاران است . اين دستورات عبارت اند از : تقوا ، زهد ، عدالت طلبى ، حق مدارى و مردمدارى ، مدارا بامردم ، امانتدارى ، پرهيز از گرايش هاى نفسانى . وى ، ضمن برشمردن اين دستور العمل ها ، به بررسى و تشريح هر كدام ، از جهت شناخت و كاربرد پرداخته است .
در بخش بعد (پنجم) ، دستورالعمل هاى اخلاقى خاص امام به كارگزاران را آورده ، كه شامل دستورالعمل هاى اخلاقى امام به واليان ، ماليات گيرندگان ، دادرسان ، و قواى مسلح مى شود .
بخش ششم هم كه در باره شيوه هاى ضمانت دراجراى دستورالعمل ها است ، به تناسب ، مسائلى از قبيل شايسته سالارى پايدار ، رسيدگى به امور كارگزاران ، بازرسى ونظارت بر كارگزاران ، و حسابرسى از كارگزاران را توضيح داده ، و بحث را با يك نتيجه كلّى به پايان رسانده است.

فصل اوّل ، در اهمّيّت سنّت ، حديث و نگارش آن بحث نموده ، و تعريف حديث به عنوان گزارش كننده سنّت ، در اين فصل محور بحث است . مقايسه قرآن و سنّت ، تاريخ تدوين حديث ، معرفى كتاب على عليه السلام ، اهمّيّت و نقش حديث و تأثير آن بر علوم اسلامى و چاره انديشى پيامبر صلى الله عليه و آله براى حفظ سنّت ، از ديگر عناوين مورد بحث در اين فصل است .
نگارنده ، در فصل دوم با عنوان امام على عليه السلام حفظ و نگارش حديث ، نقش على عليه السلام در حفظ و نگارش حديث و بيان انگيزه آن امام را شرح داده ، و ضمن تعريف از شايستگى امام براى اين امر مهم ، به بررسى نياز به نوشتن حديث و بيان علت آن پرداخته است .
وى ، در فصل سوم در يك نگاه تحقيقى ، نام ها و ويژگى هاى كتاب على عليه السلام را توضيح داده ، و جامعيت اين كتاب ، دخل مستقيم رسول خدا صلى الله عليه و آله در نوشتار كتاب ، جاويد ماندن كتاب و حجم زياد آن را ، از جمله ويژگى هاى كتاب على عليه السلام بر شمرده است .
در فصل پنجم ، با عنوان كتاب على عليه السلام از نگاه محققان ، اشاره اى به نام هاى محققان و فرهيختگان در قرون اخير دارد كه به جستجو در باره كتاب على عليه السلام پرداخته و در ضمنِ آثارى كه در علوم حديث يا كتاب شناسى و رجال شيعه به وجود آورده اند ، مطالبى در باره اين ميراث گران بهاى نبوت و امامت نگاشته اند .
فصل ششم را به معرفى منابع حديثى موجود شيعه ، از قرن دوم تا چهاردهم هجرى ، كه از كتاب على عليه السلام ياد كرده اند ، اختصاص داده است .
شرح حال راويان كتاب على عليه السلام ، زيست نامه اجمالى و جايگاه هر يك در نقل حديث ، از مباحث مطرح شده در فصل هفتم رساله است ، كه تقريبا ، قسمت زيادى از رساله را شامل شده است .
در فصل هشتم ـ كه آخرين فصل پايان نامه است ـ نگارنده ، احاديث كتاب على عليه السلام را همراه با توصيف احاديث ، شرح و بسط داده است . وى ، اين فصل را مهم ترين فصل هاى پايان نامه خود مى داند و احاديثى را در باب كلام ، عقايد ، اخلاقيات ، فقه و احكام دينى ذكر كرده است .

۲۶۵ . دستورات اخلاقى اميرالمؤمنين على عليه السلام به كارگزاران ،

مهرناز دنبلى ، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده اصول دين قم ، استاد راهنما : دكتر فتح اللّه نجارزادگان ، استاد مشاور : دكتر ولى اللّه نقى پورفر ، ۱۳۸۱ ، ۲۰۵ص .