269
حديث پژوهي

از نظر نسخه خطّى ، در هيچ كجا نسخه اى از اين كتاب ، شناسايى نشده و تنها حسن محمّد قاسم مصرى ـ كه نخستين بار اين كتاب را به چاپ رسانده ـ مى گويد : يكى از دوستانم ( كه نامش را ذكر نكرده ) ، نسخه اى از اين كتاب را نزد يكى از دوستانش در حلب ( كه نام وى نيز ذكر نشده ) ديده بود كه آن را برايم فرستاد و من آن را استنساخ كردم.
در باره نسخه اين اثر ، تاكنون بيش از اين ، اطلاعاتى به دست نيامده است.
نكته آخر اين كه در كتب فهارس (فهرست نامه ها) نيز اين اثر به نام «شيخ الشرف العُبَيدِلى» ثبت نشده است و هيچ يك از كتب تراجم ـ كه شرح حال وى را آورده و آثار ديگرش را برشمرده اند ـ از اين كتاب ، ياد نكرده اند. تنها حسن محمّد قاسم مصرى ـ كاشف اين نسخه ـ در پايان همان رساله ، از دو كتاب ، نقلياتى مى آورد كه در شرح حال عبيدلى ، از اين اثر ، ياد كرده است :
ـ وقال ابن الأعرج فى الثبت المصان بعد ذكر نسبه: «و له من التآليف أخبار المدينة و أخبار الزينبات...» . ۱
۲ . و فى اُقنوم الآثار فى الكشف عن الكتب والأسفار لابى يعقوب الازمورى الامغارى: «أخبار الزينبات رسالة للعبيدلى». ۲
جالب است دانسته شود كه از كتاب دوم ، تاكنون ، هيچ اطلاعى به دست نيامده است ، نه در كتب فهارس و نه در كتب تراجم و معلوم نيست كه نويسنده ، اين اثر را كجا ديده است ؟
از كتاب اوّل ( يعنى الثبت المصان ) در كتب فهارس ، ياد شده و نويسنده آن ، سيّد مؤيّد الدين عبد اللّه الأعرجى ( م ۷۸۷ ق ) است. علّامه تهرانى ، به اجمال ، از اين كتاب ياد كرده است. ۳ علّامه سيّد عبد العزيز طباطبايى نيز در كتاب أهل البيت فى المكتبة العربية از آن نام مى بَرَد ؛ ۴ ولى هيچ اطّلاعى از نسخه آن و مطالب ديگر ، به دست نمى دهد و ظاهرا تاكنون

1.أخبار الزينبات ، ص ۱۴۶ ـ ۱۴۷ .

2.همان ، ص ۱۵۰ .

3.الذريعة إلى تصانيف الشيعة ، ج ۵ ، ص ۶ .

4.أهل البيت فى المكتبة العربية ، ص ۶۴ .


حديث پژوهي
268

ثانيا : ظاهر ، آن است كه مرحوم علّامه تهرانى ، متن كتاب را نديده است ، چنان كه در تفاوت دو چاپ ، تعبير «كما قيل» آورده است.
ثالثا : چاپ شدن اين كتاب در مصر به سال ۱۳۳۳ ق ـ كه آقا بزرگ تهرانى از آن خبر داده و به نوشته هاى ديگران نيز راه يافته ـ اساسى ندارد ؛ زيرا نخستين كسى كه اين كتاب را به طبع رسانده ، حسن محمّد قاسم مصرى است كه چاپ او به سال ۱۳۵۳ ق ، است و پيش از آن هم چاپ نشده است و اگر گفته شود كه آقاى حسن محمّد قاسم ، يك بار به سال ۱۳۳۳ ق ، آن را به چاپ رسانده ، اين با سال زندگانى وى نمى سازد ؛ زيرا سال ولادت او ۱۳۱۸ ق است و بايد بپذيريم كه در هنگام طبع كتاب ، پانزده سال داشته است!
رابعا : در الذريعة ، سهو ديگرى رخ داده كه به نوشته آقاى حَسّون نيز راه يافته است و آن ، اين كه فرموده است : «وعبّر عنه بالثبت المصان بأخبار الزينبات» و اين عبارت ، گوياى آن است كه نام كتاب ، چنين است ، در حالى كه حسن محمّد قاسم مى گويد كه نويسنده كتاب الثبت المصان ، اين اثر را به أخبار الزينبات ناميده است. به هرحال ، اين ، نخستين گزارش از چاپ اين كتاب است.
گزارش دوم را جناب آقاى عبد الجبّار رفاعى در كتاب معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت آورده است . عبارت ايشان چنين است :
أخبار الزينبات، أو السيدة زينب، للعبيدلى النسابة السيّد يحيى بن الحسن بن جعفر بن عبيد اللّه الأعرج بن الحسينى الأصغر بن السجّاد عليه السلام ( ۲۱۴ ـ ۲۷۷ ق )، طبع فى مصر: ۱۳۳۳ ق و ۱۳۵۳ ق.
كما نشر هذه الرسالة: محمّد سعيد الطريحى فى مجلة الموسم، مج ۱: ع ۴ ( ۱۹۸۹ م ـ ۱۴۱۰ ق )، ص ۱۱۴۲ ـ ۱۱۵۵ . ۱
اين اطلاعات ، مربوط به چاپ اين كتاب بود.

1.معجم ما كتب عن الرسول و أهل البيت ، ج ۷ ، ص ۷۱ ـ ۷۲ ( ش ۱۷۱۸۶ ) .

  • نام منبع :
    حديث پژوهي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7995
صفحه از 399
پرینت  ارسال به