فرمود : «آن را كه مطابق با احتياط در دين است ، اخذ نما و آن را كه مخالف احتياط است ، رها كن» .
در حديثى آمده كه از امام صادق عليه السلام در باره رأى مخالف دو قاضى كه بر پايه احاديث مختلف صورت گرفته ، سؤال مى شود و ايشان اين گونه پاسخ مى گويند :
عن عمر بن حنظلة عن أبى عبد اللّه عليه السلام قال: ... . فقال ينظر إلى ما كان من روايتهما عنّا فى ذلك الذى حكمنا به المجمع عليه أصحابك فيؤخذ به من حكمنا و يترك الشاذّ الذى ليس بمشهور عند أصحابك، فإنّ المجمع عليه لا ريب فيه، ... قلت؛ فإن كان الخبران مشهورين قد رواهما الثقات عنكم؟ قال: ينظر فيما وافق حكمه حكم الكتاب والسنّة و خالف العامّة أخذ به .
... قلت: جعلت فداك، فإن وافقهما الخبران جميعاً؟ قال: ينظر إلى ما هم عليه اميل حكّامهم و قضاتهم فيترك و يؤخذ بال آخر . ^۱
امام صادق عليه السلام در پاسخ به سؤال عمر بن حنظله فرمود : «بنگرند هر كدام از دو حديث كه مورد اجماع است ، اخذ گردد و شاذّ غير مشهور ، كنار نهاده شود ؛ زيرا در حديث مورد اجماع ، ترديد نيست» .
گفتم : اگر هر دو خبر ، مشهور باشند و راويانِ ثقه ، آنها را نقل كرده باشند ، چه كنند ؟
فرمود : «آنچه با حكم قرآن و سنّتْ موافق باشد و با عامّه مخالف ، اخذ گردد».
گفتم : اگر هر دو با كتاب و سنّت موافق اند ، چه كنند ؟
فرمود : «آنچه حاكمان و قاضيان آنها بدان مايل ترند ، رها شود و مقابل آن ، اخذ گردد» .
در مجموع ، در روايات پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمّه عليهم السلام ، شش اصلْ جهت ارزيابى و نقد متن بدين ترتيب ، بيان شد : ۱ . موافقت و مخالفت با كتاب ؛ ۲ . موافقت و مخالفت با سنّت ؛

آنچه در روايات ، به عنوان ضوابط و قواعد شناخته مى شود ، دو دسته است : دسته اى براى اصل ارزيابى روايات بوده كه همان عرض بر قرآن و سنّت قطعى است و پيش از اين ، رواياتش آورده شد ؛ دسته اى ديگر نيز ، مواردى است كه اصول و قواعدى را در موارد تعارض اخبار مطرح ساخته است . در اين دسته از اخبار ، موافقت و مخالفت با عامّه ، موافقت با شهرت و مجمع عليه و موافق احتياط و مخالف رأى و ميل حاكمان و قُضات ، ذكر شده است :
روى العلّامة مرفوعاً إلى زاررة بن أعين، قال: سئلت الباقر عليه السلام فقلت: جعلت فداك، يأتى عنكم الخبران أو الحديثان المتعارضان فبأيّهما آخذ؟ قال عليه السلام : يا زرارة! خذ بما اشتهر بين أصحابك، ودع الشاذّان النادر، فقلت: يا سيّدى! إنّهما معاً مشهوران... . فقلت: إنّهما معاً عدلان مرضيّان موثّقان . فقال عليه السلام : انظر ما وافق منهما مذهب العامّة فاتركه و خذ بما خالفهم. قلت: ربّما كان معاً موافقين لهم أو مخالفين، فكيف أصنع؟ فقال عليه السلام : إذن فخد بما فيه الحائطة لدينك، و اترك ما خالف الاحتياط . ^۱
علّامه حلّى ، از زرارة مرفوعاً نقل مى كند كه گفت : از امام باقر عليه السلام پرسيدم : جانم به فدايت ! هنگامى كه دو خبر يا دو حديث متعارض از شما به ما مى رسد ، كدام يك را اخذ كنيم ؟
فرمود : «اى زراره ! آن را كه ميان اصحاب تو مشهور است ، اخذ كن و قول شاذ و نادر را رها كن» .
گفتم : آقاى من ! هر دو مشهورند ... . هر دو را عادلِ موثّق و مورد قبول ، روايت كرده است .
فرمود : «آن را كه با مذهب عامّه ، موافق است رها كن و مخالف آنان را اخذ نما» .
گفتم : اگر هر دو ، موافق يا مخالف عامّه باشند ، چه كنم ؟