قرار مى‏دهند . امام على عليه السلام ، اين هنر بزرگ تبليغاتى پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله را چنين توضيح مى‏دهد :
طَبيبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ ، قَد أحكَمَ مَراهِمَهُ ، وأحمَى‏ مَواسِمَهُ . يَضَعُ ذلِكَ حَيثُ الحاجَةُ إلَيهِ ، مِن قُلوبٍ عُميٍ ، وَ آذانٍ صُمٍّ ، وَ ألسِنَةٍ بُكمٍ . مُتَتَبِّعٌ بِدَوائِهِ مَواضِعَ الغَفلَةِ ، وَ مَواطِنَ الحَيرَةِ .^۱
طبيبى است كه در ميان بيماران مى‏گردد تا دردشان را درمان كند . داروها و مرهم‏هاى خود را مهيّا كرده است و ابزار جرّاحى خويش را گداخته است تا هر زمان كه نياز افتد ، آن را بر دل‏هاى نابينا و گوش‏هاى ناشنوا و زبان‏هاى ناگويا بگذارد . با داروهاى خود ، در پىِ يافتن غفلت‏زدگان و سرگشتگان وادى ضلالت است .
استاد شهيد مرتضى مطهّرى رحمه اللَّه عليه ، توضيح جالبى در باره اين سخن دارد كه متن آن، چنين است :
پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله ، ابزار و وسايلى كه به كار مى‏بُرد . يك جا قدرت و مِيسَم [/ داغ ]به كار مى‏بُرد ، يك جا مرهم . يك جا با خشونت و صلابتْ رفتار مى‏كرد ، يك جا با نرمى ؛ ولى مواردش را مى‏شناخت... . در همه جا از اين وسايل كه استفاده مى‏كرد، در جهت بيدارى و آگاهى مردم استفاده مى‏كرد . شمشير را جايى مى‏زد كه مردم را بيدار كند ، نه به خواب كند . اخلاق را در جايى به كار مى‏بُرد كه سبب آگاهى و بيدارى مى‏شد . شمشير را در جايى به كار مى‏بُرد كه دل كورى را بينا مى‏كرد ، گوش كرى را شنوا مى‏كرد، چشم كورى را باز مى‏كرد ، زبان گنگى را گويا مى‏كرد ؛ يعنى تمام وسايلى كه پيغمبر به كار مى‏بُرد ، در جهت بيدارى مردم بود .^۲
دسته سوم: كسانى كه آلودگى اكتسابى آنان به مرحله خطرناك و غير قابل علاج رسيده است .
اين گروه، در مكتب انبياى الهى، مرده‏اى ميان زندگان (ميّتُ الأحياء) و مرده

دسته تقسيم كرده‏اند :
دسته اوّل: كسانى كه فطرت پاك انسانى خود را با كارهاى ناشايست و بخصوص ظلم كردن، آلوده نكرده‏اند ، از تقواى عقلى برخوردارند و ظرفيت مناسبى براى پذيرش تبليغات سازنده دارند .
در احاديث اسلامى ، از اين گروه به انسان‏هاى «عاقل» و «فراگيرنده در مسير نجات (متعلّمٌ على سبيل النّجاة)» تعبير شده است . اين گروه، مخاطب اصلى تبليغات اسلام و همه انبياى الهى هستند و كلمه «المتقين» در آيه : (ذَ لِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ ؛^۱ اين است كتابى كه در [حقّانيت ]آن، هيچ ترديدى نيست [و ]مايه هدايت پرهيزگاران است) ، اشاره به همين گروه دارد .
جوان ، به دليل اين كه در آغاز راه زندگى است و فطرت انسانى او آلوده نشده است ، بيشترين تأثير پذيرى را از تبليغات سازنده دارد و به همين دليل، جوانان در صف مقدّم مخاطبان انبياى الهى قرار دارند و در احاديث اسلامى ، توصيه شده كه مبلّغان ، توجّه ويژه‏اى به نسل جوان داشته باشند .^۲
دسته دوم: كسانى كه فطرت انسانى خود را با كارهاى ناشايست، آلوده كرده‏اند و از تقواى عقلى برخوردار نيستند ؛ امّا آلودگى آنها به مرحله خطرناك و غير قابل علاج نرسيده است .
از نظر انبياى الهى، اين دسته از مخاطبان، مبتلا به بيمارى موانع شناخت هستند؛ ولى بيمارى آنان قابل درمان است. از اين رو ، پيامبران، بنا بر مسئوليت تبليغى‏اى كه از جانب خداوند دارند، همچون طبيبى حاذق و مهربان، خود به سراغ بيمار مى‏روند و با برنامه‏ريزى‏هاى مناسب، گاه با نرمش و گاه با تندى، موانع آگاهى را از ذهن و دل بيمار ، پاك مى‏كنند و او را از دسته دوم مخاطبانِ خود خارج مى‏كنند و در دسته اوّل