85
درآمدي بر تفسير جامع روايي

امام صادق عليه السلام نيز مى‏فرمايد :
مَن فَسَّرَ القُرآنَ بِرَأيِهِ ، إن أصابَ لَم يُؤجَر ، و إِن أخطَأَ فَهُوَ أبعَدُ مِنَ السَّماءِ . ۱
كسى كه قرآن را تفسير به رأى كند ، اگر تفسيرش درست باشد ، اَجرى نمى‏برد و اگر اشتباه كند ، دورترين فرد از آسمان [در پيشگاه الهى ]است .

دو . اختصاص داشتن فهم معارف قرآن به پيامبر و اهل بيت عليهم السلام‏

شمارى از احاديث ، تأكيد دارند كه معارف قرآن ، فراتر از فهم عامّه مردم اند و تنها پيامبر صلى اللَّه عليه وآله و اهل بيت او عليهم السلام كه مخاطبان اصلى قرآن اند - مى‏توانند به حقايق اين كتاب آسمانى برسند . بنا بر اين ، تنها راه دين‏شناسى براى ديگران ، مراجعه به سنّت و عترت است . اينك ، نمونه‏اى از اين احاديث :
الف - امام باقر عليه السلام ، خطاب به جابر بن جعفى فرموده است :
يا جابِرُ! لَيسَ شى‏ءٌ أبعَدَ مِن عُقولِ الرِّجالِ مِن تَفسيرِ القُرآنِ؛ إنَّ الآيَةَ يَكونُ أوَّلُها فى شى‏ءٍ و آخِرُها فى شى‏ءٍ ، و هُوَ كَلامٌ مُتَّصِلٌ مُتَصَرِّفٌ عَلى‏ وُجوهٍ . ۲
اى جابر! هيچ چيز ، به اندازه تفسير قرآن ، دور از دسترس انديشه‏هاى مردان نيست . يك آيه ، ابتدايش در باره چيزى است و انتهايش در باره چيزى ديگر ، و قرآن ، گفتار پيوسته‏اى است كه به گونه‏هاى مختلف ، فهميده مى‏شود .

1.تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۱۷ ح ۴ ، بحار الأنوار : ج ۹۲ ص ۱۱۰ ح ۱۳ .

2.المحاسن : ج ۲ ص ۷ ح ۱۰۷۶ ، تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۱۲ ح ۸ .


درآمدي بر تفسير جامع روايي
84

اعم از اصول يا فروع ، راهى جز شنيدن از پيشوايان صادق عليهم السلام وجود ندارد . همچنين استنباط احكام نظرى از ظواهر كتاب خدا و يا ظواهر سنّت پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ، مادام كه در باره حقيقت آنها از اهل بيت عليهم السلام ، چيزى به ما نرسيده است ، جايز نيست ؛ بلكه بايد در اين باره ، توقّف و احتياط كرد .
مهم‏ترين دلايلى كه براى اثبات اين نظريه اقامه شده ، عبارت اند از :

يك . حرمت «تفسير به رأى»

بر اساس احاديث متواتر ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله و اهل بيت عليهم السلام ، «تفسير به رأى» را تحريم كرده‏اند . بنا بر اين ، براى فهم معارف و مقاصد قرآن ، راهى جز رجوع به خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ، وجود ندارد . برخى احاديث كه از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله در اين باره نقل شده‏اند ، عبارت اند از :
مَن قالَ فِى القُرآنِ بِرَأيِهِ ، فَليَتَبَوَّأ مَقعَدَهُ مِنَ النّارِ . ۱
كسى كه در قرآن ، به رأى خود نظر دهد ، جايگاهش آتش باد!
مَن فَسَّرَ القُرآنَ بِرَأيِهِ ، فَقَدِ افتَرى‏ عَلَى اللَّهِ الكَذِبَ . ۲
كسى كه قرآن را تفسير به رأى كند ، به يقين ، به خدا دروغ بسته است .
مَن فَسَّرَ القُرآنَ بِرَأيِهِ فَأَصابَ الحَقَّ ، فَقَد أخطَأَ . ۳
كسى كه قرآن را تفسير به رأى كند ، حتّى اگر درست بگويد ، باز خطا كرده است .

1.سنن الترمذى : ج ۵ ص ۱۹۹ ح ۲۹۵۰ - ۲۹۵۱ ، عوالى اللآلى : ج ۴ ص ۱۰۴ ح ۱۵۴ .

2.كمال الدين : ص ۲۵۷ ، التحصين ، ابن طاووس : ص ۶۲۵ .

3.مجمع البيان : ج ۱ ص ۸۰ ، البرهان ، زركشى : ج ۲ ص ۱۶۴ .

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3663
صفحه از 190
پرینت  ارسال به