47
درآمدي بر تفسير جامع روايي

تفسير قرآن ، به دوره معاصر و پس از گسترش يافته‏هاى علوم تجربى در جوامع اسلامى برمى‏گردد .
گفتنى است كه مفسّران و دانشمندان مسلمان در باره اين روش تفسير ، سه ديدگاه متمايز دارند كه به طور مختصر به آنها اشاره مى‏شود :

يك . موافقت مطلق‏

جمعى از دانشمندان ، با استناد به دلايلى مانند : جامعيت قرآن نسبت به همه علوم ، اثبات سازگارى علم و دين ، و اثبات اعجاز علمى قرآن ، به طور مطلق از اين روش تفسيرى ، دفاع كرده‏اند .

دو . مخالفت مطلق‏

در مقابل ، گروهى از دانشمندان ، با استناد به ناسازگارى روش تفسير علمى با اهداف رسالت كه بيان احكام دينى و مسائل اخروى است و قطعى نبودن دستاوردهاى علمى ، با اين روش به طور مطلق مخالفت كرده‏اند و آن را نوعى تفسير به رأى دانسته‏اند .

سه . موافقت مشروط

شمارى از مفسّران ، ضمن ناتمام دانستن دلايل موافقت و مخالفت مطلق با تفسير علمى ، قائل به تفصيل شده‏اند و با شرايطى ، تفسير علمى را پذيرفته اند . از ديدگاه اين گروه ، تحميل علوم تجربى (بويژه نظريه‏هايى كه صحّت آنها صد در صد تأييد نشده) بر آيات قرآن صحيح نيست ؛ ليكن اگر ظاهر آيه با يك حقيقت علمى ثابت و قطعى


درآمدي بر تفسير جامع روايي
46

نُه . التأويلات ، عبد الرزّاق كاشانى (م ۷۳۶ ق) ؛
ده . غرائب القرآن و رغائب الفرقان ، نظام الدين حسن بن محمّد قمى نيشابورى (اوّل قرن هشتم) ؛
يازده . تفسير شاه نعمة اللَّه ولىّ كرمانى (م ۸۳۴ق) .۱

ه - تفسير علمى‏

روش تفسير علمى قرآن ، آن است كه با استفاده از يافته‏هاى علوم تجربى بشرى در مقام كشف مفاهيم و مقاصد قرآنى برآييم .
پيشينه اين گونه از تفسير را برخى به قرون چهارم و پنجم برگردانده‏اند . مسلمانان ، از زمانى كه با آثار ترجمه شده از يونان آشنا شدند ، تلاش كردند برخى از آيات قرآن را با آن علومْ تطبيق دهند ، مانند تطبيق آيات قرآن بر هيئت بطلميوسى از سوى ابن سينا . ۲
پس از آن نيز كم و بيش در لابه‏لاى كتب تفسيرى ، اين گونه برداشت‏ها مشاهده مى‏شود ، مانند استفاده سكون زمين از آيه(الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَ شًا)
توسط فخر رازى . ۳
ليكن استفاده از دانش‏هاى تجربى به صورت يك روش و منهج در

1.از اين جمله اند: ابو عبداللَّه خفيف و ابن عربى و قونوى و نجم الدين كبرى و سيّد حيدر و ملّا سلطانعلى و امام خمينى و آقا سيد حسين حسينى طهرانى، كه تفاسير مشهورى به اين روش دارند. جهت آگاهى بيشتر از اين روش تفسيرى ، ر . ك : - منطق تفسير قرآن (۲) ، محمّد على رضايى اصفهانى : ص ۲۴۱ - ۲۷۵ . - مبانى و روش‏هاى تفسير قرآن ، عباسعلى عميد زنجانى : ص ۳۱۳ - ۳۲۸ . - الإتجاه الصوفى عند أئمة تفسير القرآن الكريم ، جودة محمّد ابو اليزيد المهدى .

2.رسائل ابن سينا : ص ۱۲۴ - ۱۲۵ ، التفسير و المفسّرون : ج ۲ ص ۴۲۶ .

3.مفاتيح الغيب : ج ۳ ص ۹۴ .

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3457
صفحه از 190
پرینت  ارسال به