45
درآمدي بر تفسير جامع روايي

شايان ذكر است كه هر چند روش تفسير شهودى را مى‏توان در كل ، يكى از روش‏هاى تفسير قرآن عنوان كرد ؛ ليكن از آن‏جا كه دليلى بر حجّيت كشف و شهود غير معصوم وجود ندارد ، استنادِ غير معصوم به اين منبع در تفسير قرآن ، در واقع ، تفسير به رأى محسوب مى‏شود و بر اين اساس ، تفسير شهودىِ صحيح و قابل قبول ، يكى از شاخه‏هاى تفسير مأثور خواهد بود .
برخى نمونه‏هايى كه تفسير شهودى ناميده شده‏اند ، عبارت اند از :
۲۶۲ . العقل و فهم القرآن ، حارث بن اسد مُحاسبى بصرى (۱۶۵ - ۲۴۳ ق) ؛
۲۶۳ . تفسير القرآن العظيم ، ابو محمّد سهل بن عبد اللَّه تُسترى (۲۰۰ - ۲۸۳ق) ؛
۲۶۴ . حقائق التفسير ، ابو عبد الرحمان محمّد بن حسين بن موسى ازدى سُلّمى (۳۳۰ - ۴۱۲ق) ؛
۲۶۵ . لطائف الإشارات ، ابو القاسم عبد الكريم بن هوازن قُشَيرى نيشابورى (۳۷۶ - ۴۴۸ ق) ؛
۲۶۶ . تفسير خواجه عبد اللَّه انصارى (مندرج در كشف الأسرار) ، ابو اسماعيل عبد اللَّه بن محمّد بن على انصارى هروى (۳۹۶ - ۴۸۱ ق) ؛
۲۶۷ . كشف الأسرار ، رشيد الدين ابو الفضل ميبدى (زنده در ۵۳۰ق) ؛
۲۶۸ . بحر الحقائق و المعانى (التأويلات النجميّة) ، نجم الدين دايه (م ۶۵۴ ق) و تكمله علاء الدوله سمنانى (م ۷۳۶ق) بر آن ؛
۲۶۹ . عرايس البيان فى حقائق القرآن ، ابو محمّد شيرازى (م ۶۶۶ق) ؛


درآمدي بر تفسير جامع روايي
44

د - تفسير شهودى‏

تفسير شهودى - كه گاه با تعبيرهاى ديگرى چون : تفسير رمزى ، تفسير باطنى ، تفسير اشارى ، تفسير عرفانى ، تفسير صوفيانه و تفسير اصحاب قُلوب ۱ نيز از آن ياد مى‏شود - ، به آن گونه از تفسير اطلاق مى‏شود كه مفسّر از طريق الهام (يا همان منبع كشف و شهود باطنى) ، مقاصد آيات الهى را دريافت و بيان مى‏كند .
در حقيقت ، طرفداران اين روش ، بر اين عقيده اند كه مؤمنانى كه به صفاى باطن و تهذيب نفس مى‏پردازند ، خود را آماده دريافت و فهم مقاصد قرآن كريم از طريق شهود باطنى مى‏نمايند . برخى از مفسّران ، تاريخچه اين روش تفسيرى را به قرن دوم و سوم و پس از ورود فلسفه يونان به جوامع اسلامى مى‏دانند .۲ يكى از قديم‏ترين تفاسير نگاشته شده بر پايه اين روش ، يعنى تفسير محمّد بن سهل بن عبد اللَّه تُستَرى (۲۰۰ - ۲۸۳ ق) ، اين نظريه را تأييد مى‏كند . اين روش (تفسير شهودى) طرفداران قابل توجّهى نيز دارد . ابن عربى مى‏گويد :
همان‏طور كه تنزيل اصل قرآن بر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله از پيش خدا بوده ، تنزيل فهم آن نيز بر قلوب مؤمنان از ناحيه حضرت حق صورت مى‏گيرد . ۳

1.روشن است كه اگر از اين اصطلاحات ، معانى ديگرى اراده شود ، به شيوه‏هاى ديگر تفسيرى بر مى‏گردد .

2.الميزان فى تفسير القرآن : ج ۵ ص ۵ - ۷ ، التفسير و المفسّرون فى ثوبه القشيب : ج ۲ ص ۵۲۶ - ۵۲۷ .

3.الفتوحات المكيّة : ج ۱ ص ۲۷۹ .

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3642
صفحه از 190
پرینت  ارسال به