كه يكى از آنها برابر عقل برهانى ، ممتنع بود ، حتماً بايد آن مُحْتمل ممتنع را نفى كرد و آيه را بر يكى از مُحْتَمَل‏هاى ممكن بدون ترجيح (در صورت فقدان رجحان) حمل كرد . ^۱
به عنوان نمونه‏اى از اين گونه تفاسير ^۲ مى‏توان به تفسير القرآن الكريم ، نوشته صدر الدين شيرازى (م ۱۰۵۰ ق) اشاره كرد .
شايان ذكر است كه بهره‏گيرى از عقل ، به عنوان يك منبع مستقل در تفسير قرآن ، كار هر كس نيست ؛ چه بسا پژوهشگرى تصوّر كند كه مقتضاى عقلْ چيزى است ، ولى در واقع ، آنچه فهميده ، مقتضاى وهم و خيال او بوده ، نه مقتضاى برهان عقلى . مثلاً تصوّر كند كه مقتضاى برهان ، روحانى بودن معاد است و بر اين اساس ، همه آياتى را كه دلالت بر معاد جسمانى دارند ، برخلاف ظاهر ، بلكه صريح آنها به معاد روحانى تأويل نمايد ، در صورتى كه آنچه بدان به عنوان برهان استناد كرده ، ناتمام است . به نظر مى‏رسد كه اين گونه تغيير عقلى ، همان تفسير به رأى منهى عنه در روايات اهل بيت عليهم السلام محسوب مى‏شود .

مى‏شود ، جزو تفسير مأثور محسوب مى‏گردد ، نه تفسير عقلى و يا به استنباط از برخى مبادى تصورى و تصديقى از منبع ذاتىِ عقل برهانى و علوم متعارفه صورت مى‏پذيرد كه در اين قسم ، عقل ، نقش «منبع» دارد ، نه صرف مصباح . بنا بر اين ، تفسير عقلى ، مخصوص به موردى است كه برخى از مبادى تصديقى و مبانى مستور و مطوىّ برهان مطلب ، به وسيله عقل استنباط گردد و آيه مورد بحث به خصوص آن حمل شود . ^۱
ايشان در تبيين مقصود از «عقل» به عنوان منبع تفسير قرآن مى‏فرمايد :
يكى از منابع علم تفسير و اصول بررسى و تحقيق براى دستيابى به معارف قرآنى ، عقل برهانى است كه از مغالطه وهم و تخيّل محفوظ باشد . منظور از عقل برهانى ، همان است كه با اصول و علوم متعارفه خويش ، اصل وجود مبدأ جهان و صفات و اسماى حسناى او را ثابت كرده است . . . ^۲ پس اگر عقل برهانى ، مطلبى را اثبات و يا نفى كرد ، حتماً در تفسير قرآن بايد آن مطلب ثابت شده ، مصون بماند و با ظاهر هيچ آيه‏اى نفى نگردد و مطلبِ نفى شده ، منتفى باشد و با ظاهر هيچ آيه‏اى ثابت نشود ، چنان كه اگر آيه‏اى داراى چند احتمال بود و جز يك مُحْتَمِل معيّن ، همه آنها عقلاً منتفى بود ، بايد به كمك عقلِ برهانى ، آيه مورد بحث را فقط بر همان مُحْتَمل حمل كرد و يا اگر آيه‏اى داراى چند مُحْتمل بود