سطح اشارات است . ^۱
توضيح مطلب ، اين كه : نور بودن قرآن و بيان بودن آن ، با علمى بودن و عمق داشتنِ معارف آن ، منافاتى ندارد . بر پايه روايتى ، پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ، در باره عمق معارف اين كتاب آسمانى مى‏فرمايد :
لَهُ ظَهرٌ و بَطنٌ ، فَظاهِرُهُ حُكمٌ و باطِنُهُ عِلمٌ ، ظاهِرُهُ أنيقٌ و باطِنُهُ عَميقٌ ، لَهُ نُجومٌ و عَلى‏ نُجومِهِ نُجومٌ ، لا تُحصى‏ عَجائِبُهُ ، و لا تُبلى‏ غَرائِبُهُ . ^۲
قرآن ، ظاهرى دارد و باطنى . ظاهر آن ، حُكم است و باطنش علم . ظاهرش زيباست و باطنش ژرف . داراى ستارگانى^۳ است و ستارگانش را ستارگانى . شگفتى‏هايش به شماره درنمى‏آيد ، و غرايبش كهنه نمى‏گردد .
اشارات قرآن ، راه دستيابى به بخش عمده‏اى از معارف آن اند و بدين سان ، همان طور كه از امام على عليه السلام روايت شده است ، قرآن كريم ، خود ، شارح و مبيِّن خويش است :
كِتابُ اللَّهِ تُبصِرونَ بِهِ ، و تَنطِقونَ بِهِ ، و تَسمَعونَ بِهِ ، و يَنطِقُ بَعضُهُ

آرايتان را در برابر [آراى‏] آن ، متّهم بدانيد ، و ناخالصى عقايدتان را با آن بسنجيد .
بديهى است كه مخاطب امام عليه السلام در اين سخن ، همه امّت اسلام است و ايشان نمى‏خواهد به آنان بگويد كه براى بهره گرفتن از قرآن ، همه مردم بايد در علم تفسير ، تخصّص پيدا كنند ؛ بلكه مقصود ايشان ، دعوت همه مردم به آشنايى اجمالى با معارف قرآن به قدر استعداد و توان آنهاست .
همچنين همه آيات و رواياتى كه عموم مردم را به تدبّر در قرآن براى بهره‏گيرى از ره‏نمودهاى آن دعوت مى‏كنند ، بر قابل فهم بودن اين كتاب آسمانى براى آنان ، دلالت دارند ، مانند اين آيه شريف :
(كِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ مُبَرَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا ءَايَتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبَبِ . ^۱
كتابى است خجسته كه به سوى تو فرستاديم تا در آيات آن بينديشند و خردمندان از آن پند گيرند) .
افزون بر اين ، اصولاً معجزه بودن قرآن - كه مكرّر ، اين كتاب آسمانى به آن تحدّى كرده است - نشانه آن است كه زيبايى و شيرينى معناى آن ، براى توده مردم زبان‏شناس ، قابل فهم است .

دو . سطح اشارات قرآنى‏

در اين مرحله ، خواص مى‏توانند با تسلّط بر قرآن و كنار هم نهادن آيات ، از اين كتاب بهره برگيرند . مى‏توان گفت كه بخشى از آنچه از آن به تفسير قرآن به قرآن ، و يا تفسير قرآن به سنّتْ ياد مى‏شود ، مربوط به