167
درآمدي بر تفسير جامع روايي

به هر حال ، مفسّر قرآن كريم براى بهره‏گيرى از روايات اهل بيت عليهم السلام ، در نقد و ارزيابى روايات ، وظيفه سنگينى بر دوش دارد ، ۱ و اين وظيفه در استفاده از رواياتى كه در باره فضيلت قرائت قرآن و خواص آيات آن وارد شده اند ، سنگين‏تر است .
مفسّر ، از يك سو بايد بكوشد با يافتن قرينه‏هاى قابل قبول ، روايات ضعيف را به گردونه اعتبار ، نزديك كند ، و از سوى ديگر ، روايات مجعول را شناسايى نمايد و كنار براند . و اين ، رسالتى است بس سنگين كه رعايت اعتدال در اجراى آن و پرهيز از افراط و تفريط در قبول و ردّ روايات ، نيازمند استمداد از خداوند متعال و عنايت ويژه اوست .

1.ر . ك : وضع و نقد حديث، عبد الهادى مسعودى.


درآمدي بر تفسير جامع روايي
166

ثانياً : شمارى از آنچه در باره شأن نزول‏هاى ساختگى آيات ، در تفاسير آمده ، از صحابه و تابعيان گزارش گرديده است .
ثالثاً : بسيارى از روايات جعلى توسط اهل بيت عليهم السلام و كارشناسان قرآن و حديث ، شناسايى شده و از منابع تفسيرى حذف گرديده‏اند و يا جعلى بودن آنها روشن گرديده است .
رابعاً : بسيارى از رواياتى كه مصاديقى براى آيات تعيين كرده‏اند ، از نظر سند ، معتبر نيستند و در منابع معتبر هم نقل شده‏اند ، ولى نمى‏توان آنها را مجعول دانست . زيرا ممكن است از باب جرى و تطبيق ،۱ از اهل بيت عليهم السلام صادر شده باشند .
بر اين اساس ، مى‏توان گفت كه هر چند شمار روايات جعلى در تفسير قرآن در گذشته‏هاى دور ، قابل توجّه بوده ، در حال حاضر ، رواياتى را كه بتوان آنها را صد در صد جعلى دانست ، فروان نيستند ؛ امّا

1.«جرى» يا «تطبيق» آيه بر موردى مشخص - كه در روايات به وفور يافت مى‏شود - ، اصطلاحى در علوم قرآن است . ظاهراً موجب پيدايش اين اصطلاح ، روايتى است از امام باقر عليه السلام كه در تبيين بطن و تأويل قرآن مى‏فرمايد : «يَجرِى كَما يَجرِى الشَّمسُ وَ القَمَرُ، كُلَّما جاءَ مِنهُ شَى‏ءٌ وَقَعَ» (تفسير العياشى : ج ۱ ص ۱۱) ؛ يعنى قرآن همانند حركت خورشيد و ماه ، در بستر زمان ، سارى و جارى است . اصطلاح «جرى» از كلمه «يجرى» - كه در اين روايت آمده - ، گرفته شده و معناى آن ، تطبيق يا بيان مصداقى از مصاديق است . علّامه طباطبايى نيز مى‏گويد : «روش ائمّه اين بوده كه آياتى از قرآن را بر مواردى قابل انطباق منطبق مى‏كردند ، اگر چه از مورد نزول آيه خارج باشد . اين كار ، موافق با اعتبار عقلى نيز هست ؛ زيرا قرآن براى راه‏نمايى همه انسان‏ها نازل شده و آنچه از معارف و عقايد نظرى بيان كرده ، اختصاص به زمان خاصى ندارد و آنچه از فضايل و رذايل اخلاقى شرح داده و همچنين احكام عملى قرآن ، ويژه افراد و يا دوران معينى نيست . . .» (ر . ك : الميزان فى تفسير القرآن : ج ۱ ص ۴۲) .

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3684
صفحه از 190
پرینت  ارسال به