155
درآمدي بر تفسير جامع روايي

كشاند . اگرچه اين حكايت‏ها - كه اسرائيليات ناميده مى‏شوند - ، بيشتر به اين عالمان تازه‏مسلمان منسوب هستند و از اين رو ، حديث تلقّى نمى شوند ، با اين حال ، تعدادى از آنها به پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله منسوب شدند و همراه حكايت‏ها و خرافه‏هاى بدون ريشه ، به كتاب‏هاى تفسير روايى مفسّرانى چون ، طبرى ، ثعلبى ، بغوى ، و حتّى به صورت پراكنده ، به برخى تفسيرهاى شيعى مانند تفسير ابوالفتوح رازى راه يافت . براى نمونه ، مى‏توان به حديث ساختگى سيلى زدن حضرت موسى عليه السلام به عزرائيل اشاره كرد كه متأسّفانه در بسيارى از كتاب‏هاى تفسيرى اهل سنّت آمده است . متن حكايت ، چنين است :
رَوى هُمامُ بنُ مَنبِه عَن أبى هُريرَةَ عَن مُحَمَّدٍ رَسولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله قالَ : «جَاء مَلِكَ المَوتِ إلى مُوسى عليه السلام فَقالَ لَهُ : أجِب رَبَّكَ ، قالَ فَلَطَمَ مُوسى عَينَ مَلِكِ المَوتِ فَفَقأها ، فَرَجَعَ مَلِكِ المَوتِ إلى اللَّهِ تَعالَى فقالَ : إنّكَ أرسَلتَنِى إلى عَبدٍ لَكَ لا يُريدُ المَوتَ ، وَ قَد فَقَأَ عَينِى ، قالَ : فَرَدَّ اللَّهُ عَينَهُ وَ قالَ : إرجَع إلى عَبدِى ، فَقُل لَهُ : الحَياةَ تُريدُ فإن كُنتَ تُريدُ الحَياةَ فَضَع يَدَكَ عَلى مَتنِ ثَورٍ فَما وَارَت يُدُكَ مِن شَعرِهِ فَإنّكَ تَعيشُ بَعَدَدِ كُلِّ شعَرَةٍ مِن ذَلكَ سَنَةً ، قالَ : ثُمَّ ماذا ، قالَ : ثُمَّ تَموتُ ، قالَ : فَألانَ مِن قَريبٍ قالَ : يا رَبِّ أدنِنى مِنَ الأرضِ المُقَدَّسَةِ قَدرَ رَميَةِ حَجَرٍ» ، فَقالَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله : «وَاللَّهُ لَو إنّى عِندَهُ لأَريتُكُم قَبَرهُ إلى جانِبِ الطُورِ الطَريقُ عِندَ الكَثيبِ الأحمَرِ» .
وفى حديث آخر : أنَّ رَسولَ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله قالَ : «إِنَّ مَلَكَ المَوتِ كانَ يَأتى النّاسَ عياناً حتّى‏ أتى‏ موسى‏ ليَقبُضُهُ فَلَطَمَهُ فَفَقَأ عَينَهُ فَرَجَعَ


درآمدي بر تفسير جامع روايي
154

د - زمينه‏هاى ورود جعل به احاديث تفسيرى‏

مى‏توان گفت كه سرچشمه‏هاى ورود جعل به احاديث تفسيرى ، عبارت اند از :

يك . تفسير قصّه‏هاى قرآن‏

اندك بودن دانش تاريخى و مستند اعراب و كم‏اطّلاعى آنان از اديان پيشين ، موجب بروز مشكل در برخورد با آياتى شد كه به زندگى و احوال پيامبران و امّت‏هاى گذشته اشاره مى‏كرد . اختصار ، اجمال و بسنده كردن قرآن به نكات تربيتى و اصلى ماجراهاى اقوام پيشين و پرهيز از داستان‏سرايى و نقل جزئيات كم‏فايده از يك سو و جدايى عترت از قرآن از سوى ديگر ، زمينه را براى سوء استفاده عالمان تازه‏مسلمان باز كرد . ۱
اين عالمان يهودى و مسيحى تازه به اسلام گرويده ، براى جذب جامعه به سوى خود ، در پاسخ به سؤال‏هايى مانند چگونگى پديدآمدن آدم و حوّا ، سرنوشت عاد و ثمود و كارهاى شگفت‏انگيز داوود ، سليمان ، طالوت و ... ، حكايت‏هايى برساخته و يا منقول از تورات‏ها و انجيل‏هاى خودساخته ، ارائه مى‏دادند كه بعدها به وسيله راويان و برخى مفسّران در كنار احاديث اسلامى جاى گرفت .
متأسّفانه ، خواست حكومت‏ها براى تخدير توده‏ها و سودجويى داستان‏سرايان و نگاه اقتصادى آنان به حديث ، به اين جريانْ دامن زد و اين حكايت‏هاى ساختگى را به درون جامعه و حوزه‏هاى درسى

1.براى آگاهى بيشتر ، ر . ك : اسرائيليات و تأثير آنها بر داستان‏هاى انبياء : ص ۱۷۴ .

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3478
صفحه از 190
پرینت  ارسال به