151
درآمدي بر تفسير جامع روايي

است كه انتساب آن به پيامبر صلى اللَّه عليه وآله و اهل بيت عليهم السلام هر چند قطعى نيست ، با اين حال ، احتمال آن كه از ايشان صادر شده باشد ، وجود دارد و چه بسا با جمع‏آورى قراينى ، انتساب آن به خاندان رسالت ، قابل اثبات باشد .

ب - انگيزه جعل حديث‏

ريشه‏يابىِ احاديث مجعول ، نشان مى‏دهد كه اين احاديث ، عمدتاً ريشه در دومين آفت از آفات تفسير يعنى تمايلات نفسانى دارند و انگيزه‏هاى سياسى و اقتصادى و امثال آن ، سبب گرديده كه شمارى از كسانى كه تظاهر به ديندارى مى‏كنند ، جعل حديث را ابزارى براى رسيدن به مطامع خود كنند . روايت است كه امام على عليه السلام اين گونه راويان را چنين توصيف مى‏فرمايد :
رَجُلٌ مُنَافِقٌ مُظهِرٌ لِلإِيمَانِ مُتَصَنِّعٌ بِالإِسلَامِ لَا يَتَأَثَّمُ وَ لَا يَتَحَرَّجُ يَكذِبُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله مُتَعَمِّداً فَلَو عَلِمَ النَّاسُ أَنَّهُ مُنَافِقٌ كَاذِبٌ لَم يَقبَلُوا مِنهُ وَ لَم يُصَدِّقُوا قَولَهُ وَ لَكِنَّهُم قَالُوا صَاحِبُ رَسُولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله رَآهُ وَ سَمِعَ مِنهُ وَ لَقِفَ عَنهُ فَيَأخُذُونَ بِقَولِهِ وَ قَد أَخبَرَكَ اللَّهُ عَنِ المُنَافِقِينَ بِمَا أَخبَرَكَ وَوَصَفَهُم بِمَا وَصَفَهُم بِهِ لَكَ ثُمَّ بَقُوا بَعدَهُ فَتَقَرَّبُوا إِلَى أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ وَ الدُّعَاةِ إِلَى النَّارِ بِالزُّورِ وَ البُهتَانِ فَوَلَّوهُمُ الأَعمَالَ وَ جَعَلُوهُم حُكَّاماً عَلَى رِقَابِ النَّاسِ فَأَكَلُوا بِهِمُ الدُّنيَا وَ إِنَّمَا النَّاسُ مَعَ المُلُوكِ وَ الدُّنيَا إِلَّا مَن عَصَمَ اللَّهُ . ۱
مردى منافق كه متظاهر به اسلام و ايمان است ، و از گناه دورى نمى‏كند و اشكالى نمى‏بيند كه بر پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله عمداً دروغ

1.نهج البلاغة : خطبه ۲۱۰ .


درآمدي بر تفسير جامع روايي
150

آسيب‏هاى احاديث تفسيرى‏

آسيب‏هاى احاديث تفسيرى ، خطرناك‏ترين آفات تفسير قرآن است ؛ زيرا روايات آفت‏زده ، تفسير نادرست قرآن را به حساب اهل بيت عليهم السلام مى‏گذارند و از اين رو ، شناسايى اين آفت‏ها از اهمّيت بيشترى برخوردار است .
مهم‏ترين آفت احاديث تفسيرى ، «جَعل» است . براى تبيين اين آفت ، لازم است كه توضيحات كوتاهى در باره معناى جَعْل حديث ، انگيزه و تاريخ جعل حديث ، مبادى ورود جعل به احاديث تفسيرى ، و كمّيت احاديث تفسيرىِ جعلى (مجعول) ارائه گردد :

الف - تعريف جَعل حديث‏

جعل حديث ، عبارت است از نسبت دادنِ دروغين سخن يا كارى به پيامبر صلى اللَّه عليه وآله يا اهل بيت عليهم السلام . به سخن ديگر ، هر گاه اهل بيت عليهم السلام سخنى را نگفته و كارى را نكرده باشند ، امّا به آنان نسبت داده شود ، اين اقدام را «جعل حديث» يعنى ساختن حديث مى‏گويند ، و آن سخن را حديث جعلى يا مجعول مى‏نامند ، خواه آن سخن و كار ، حق و درست باشد و يا باطل و ناروا . بديهى است كه جعل‏كنندگان حديث ، معمولاً انگيزه‏اى براى جعل سخن صحيح و حق ندارند ، مگر آن كه حق را وسيله‏اى براى آرايش باطل نمايند .
بايد توجّه داشت كه حديث جعلى با حديث ضعيف ، كاملاً متفاوت است و به هيچ وجه ، قابل مقايسه نيستند ؛ زيرا حديث جعلى ، حديثى است كه دروغ بودن آن قطعى است ؛ ولى حديث ضعيف ، حديثى

  • نام منبع :
    درآمدي بر تفسير جامع روايي
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 3479
صفحه از 190
پرینت  ارسال به