۳ . جهل‏

يكى از آسيب‏هاى خطرناك تفسير قرآن ، جهل است ؛ يعنى اظهار نظر در باره مفهوم آيات قرآن ، بدون احاطه علمى به آنچه ذهن را آماده فهم صحيح آن مى‏نمايد .

۴ . احساس بى‏نيازى از كارشناسان قرآنى‏

رجوع به كارشناسان قرآنى و به تعبير قرآن ، «راسخون در علم» - كه در صدر آنها اهل بيت عصمت و طهارت قرار دارند - ، يكى از مقدّمات لازم و ضرورى براى دستيابى به فهم درست آيات قرآن است ؛ زيرا فهم دقيق كلام خدا به دليل عمق و لايه‏هاى فراوانِ آن ، براى همه كس ميسّر نيست . از اين رو ، احساس بى‏نيازى از آنان ، و بسنده كردن به آگاهى‏هاى شخصى ، يكى از آسيب‏هاى جدّى تفسير قرآن محسوب مى‏شود .

جامع همه آسيب‏ها

شايان ذكر است كه آسيب‏هاى ياد شده ، در واقع ، مبدأ (خاستگاه) انواع آفاتى شمرده مى‏شوند كه جريان‏هاى مختلف تفسيرى را در تبيين مفاهيم و مقاصد قرآن كريم ، دچار خطا كرده‏اند . اين آسيب‏ها نيز - هر چند هر يك به طور مستقل ، مانع دستيابى مفسّر به تفسير صحيح قرآن اند - ، ليكن مى‏توان گفت كه تفسير به رأى ، جامع انواع آسيب‏هاست ؛ زيرا در همه موارد ، مفسّر ، قرآن را دانسته و يا ندانسته ، مطابق رأى و نظر خود تفسير مى‏نمايد .

مردم در [آيات‏] متشابه ، به هلاكت افتادند ؛ چون بر معناى آن [آيات‏] ، واقف نگشتند و حقيقت آن را نشناختند . از اين رو ، با آراى شخصى خود ، آن را تأويل كردند و بدين سان ، خود را از رجوع به اوصيا و پرسيدن از آنها بى‏نياز دانستند و سخن پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله را پشت سرشان انداختند .

آسيب‏هاى تفسير

با در نظر گرفتن روايات ياد شده مى‏توان گفت كه از نظر اهل بيت عليهم السلام خطرناك‏ترين آفاتى كه تفسير صحيح قرآن را تهديد مى‏كند ، عبارت است از :

۱ . تمايلات نفسانى‏

گاه ، انگيزه سياسى و يا اقتصادى و مانند آن ، فهم مفسّر را تحت تأثير خود قرار مى‏دهد و چه بسا بر خلاف فهم خود ، قرآن را تفسير مى‏كند و از آن ، به عنوان ابزارى در جهت خواسته‏هاى خود ، مورد استفاده قرار مى‏دهد .

۲ . باورهاى اعتقادى‏

گاه ، باورهاى اعتقادى مفسر ، سبب مى‏شوند كه قرآن را هماهنگ با باورهاى خود تفسير نمايد . اين آسيب ، موجب مى‏شود كه هر مذهبى ، قرآن را مطابق باورهاى مذهبى خود تفسير كند و تفسير خود را مطابق با واقع بداند . همچنين كسانى كه باورهاى فلسفى و يا عرفانى خود را حق مى‏دانند ، آيات قرآن را مطابق باورهايشان تفسير نمايند .