نخستين چيزى كه از زمين برداشته مى‏شود علم است .
اصحاب پرسيدند : آيا قرآن برداشته مى‏شود؟ فرمود :
لا ، ولكِن يَموتُ مَن يَعلَمُهُ - أو قالَ : مَن يَعلَمُ تَأويلَهُ - ، ويَبقى‏ قَومٌ يَتَأَوَّلونَهُ عَلى‏ أهوائِهِم . ^۱
خير ؛ بلكه كسى كه آن را مى‏داند - يا فرمود: كسى كه تأويل آن را مى‏داند - مى‏ميرد و گروهى باقى مى‏مانند كه آن را بر اساس [گرايش‏ها و] خواسته‏هاى خود ، تأويل مى‏كنند .
در روايت ديگرى از امام على عليه السلام آمده :
كَم مِن ضَلالَةٍ زُخرِفَت بِآيَةٍ مِن كِتابِ اللَّهِ ، كَما يُزَخرَفُ الدِّرهَمُ النُّحاسُ بِالفِضَّةِ المُمَوَّهَةِ . ^۲
بسا گم‏راهى‏اى كه با آيه‏اى از كتاب خدا آراسته شود ، همچنان كه درهمِ مسى ، با روكشى از نقره آراسته مى‏گردد!
اين سخن ، به روشنى نشان مى‏دهد كه شمارى از شيّادان و فريبكاران چگونه تفسير نادرست آيات قرآن را ابزارى براى رسيدن به مقاصد و مطامع خود قرار مى‏دهند .
۳ . رواياتى كه تكيه بر آراى شخصى را آفت تفسير قرآن دانسته‏اند ، مانند آنچه از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله نقل شده كه فرمود :
قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: ما آمَنَ بى مَن فَسَّرَ بِرَأيِهِ كَلامى . ^۳
خداوند عزّوجلّ فرمود: «كسى كه كلام مرا به رأى خويش تفسير كند ، به

۱ . رواياتى كه تفسير نادرست قرآن را به طور مطلق خطرناك توصيف كرده‏اند و به آفتى كه آن را ايجاد كرده ، اشاره‏اى ندارند ، مانند آنچه از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله روايت شده كه فرمود :
أكثَرُ ما أتَخَوَّفُ عَلى‏ اُمَّتى مِن بَعدى رَجُلٌ يَتَأَوَّلُ القُرآنَ يَضَعُهُ عَلى‏ غَيرِ مَواضِعِهِ ، و رَجُلٌ يَرى‏ أنَّهُ أحَقُّ بِهذَا الأَمرِ مِن غَيرِهِ . ^۱
بيشترين چيزى كه پس از [مرگ‏] خود ، از آن بر امّتم مى‏ترسم ، وجود مردى است كه قرآن را نابه‏جا تفسير كند ، و مردى كه خود را به اين كار (خلافت و جانشينى من) ، سزاوارتر از غير خود بداند .
و در روايتى ديگر از ايشان آمده :
أخوَفُ ما أخافُ عَلى‏ اُمَّتى زَلّاتُ العُلَماءِ ، و مَيلُ الحُكَماءِ ، و سوءُ التَّأويلِ . ^۲
ترسناك‏ترين چيزى كه [از آن‏] بر امّتم مى‏ترسم ، لغزش‏هاى عالمان ، و كجروى حكيمان و تفسيرهاى نادرست [از قرآن ]است .
۲ . رواياتى كه تمايلات نفسانى را آفت تفسير صحيح و مطابق واقع قرآن معرفى كرده‏اند ، مانند آنچه ابو قلايه گزارش كرده كه پيامبر صلى اللَّه عليه وآله فرمود :
أوَّلُ ما يُرفَعُ مِنَ الأَرضِ العِلمُ . ^۳