افعال خداوند می‏داند^۱ و معتقد است اسم الاسم دانستن الفاظ نادرست است و اطلاق اسم بر آن حقیقتی صادق است. شاهد این مدعا وجود احکامی بر همین اسماء مثل حرمت مسّ الفاظ بدون طهارت، بیان شده است؛ برخلاف ملاصدرا و فیض کاشانی که مغایرتی میان اسماء و ذات خداوند - مگر به مفاهیم و استعدادات - نمی‏دانند، احسائی مدعی است می‏توان از عینیت در عین قول به غیریت و نفی صفات دفاع نمود.^۲ او اسماء را هیأت صورت منفصله می‏داند و به همین خاطر نمی‏پذیرد که همه بسائط عقلیه موجود به وجود واحدی باشند که واجب لذاته است.^۳ علم الهی از منظر وی، ازلی و تعلق آن به حوادث، حادث است و همین معنای علم بلا معلوم و روایت «لم یزل اللّٰه ربنا و العلم ذاته و لا معلوم»^۴ شمرده می‏شود.^۵ او حمل صفات بر ذات را به حمل اولی می‏داند و در رد نظر اشاعره، کمالی^۶ بودن صفات برای ذات را قبل و بعد از خلق یکسان می‏شمرد.^۷ گرچه اطلاق حدوث اسماء در آثار او یاد شده اما نمی‏توان، پذیرفت که احسائی، نظامی از اندیشه توحیدی ارائه داده که حدوث به عنوان یکی از اجزاء اصلی آن مورد توجه قرار گرفته است.

مایه انتساب کفر و زندقه به ملاصدرا قرار داده است. همچنین قول به اعیان ثابته و اتحاد عاقل و معقول و فاعل بالعنایة بودن خداوند را نقد کرده است.^۱

اشکالات وی بر اندیشه ملاصدا، علاوه بر مبانی نظام صدرایی، بر مباحثی همچون قول به وجود عرضی و تبعی اسماء نسبت به ذات پروردگار است. وی بر غیریت میان خدا و مخلوقاتش تأکید می‏کند و این ادعای ملاصدرا که اسماء حقایق هر چیز است را بر نمی‏تابد و معتقد است همه اسماء چه معنوی و چه لفظی، حادث و متعلق خلق پروردگار است. با این بیان علاوه بر نظر ملاصدرا، اعتقاد ملامحسن بر اینکه حقایق اشیاء مجعول نیست بلکه صور علمی اسمای الهی است را نیز رد می‏کند.^۲

احسائی اسماء را از حیث حقیقت وجودی به فعلیه، صوریه و لفظیه تقسیم می‏کند.^۳ وی با تقسیم مشیت الهی به امکانی و کونی، هر چه از مشیت خداوند صادر شده باشد را اسمی از اسمای الهی می‏داند.^۴ همچنین کارکرد اسماء و دعای به آن را فقط در مورد اسمای حسنای پروردگار می‏داند. به باور او تنها اسمای حسنا منسوب به خداوند است و اسمای سُوایٰ منسوب به فعل عاصیان و مورد کراهت خداوند است.^۵

احسائی میان اسم و صفت تفاوت روشن قائل است، اگرچه صفات را به ذاتی و فعلی تقسیم می‏کند اما مجموعه کلماتش نشان می‏دهد، اسماء را تنها در حوزه فعل خداوند تعریف می‏نماید، او مبدأ شناخت صفات توسط بندگان را