حسين بن روح، پس از ۲۱ سال نيابت خاص امام مهدى عليه‏السلام در شعبان سال ۳۲۶ ق، رحلت كرد و در مقبره نوبختيان به خاك سپرده شد.^۱ او قبل از مرگ خويش، على بن محمّد سمرى را به امر امام مهدى عليه‏السلام به عنوان نايب چهارم ايشان معرفى كرد. قبر وى در بازار شورجه بغداد واقع است.^۲

۴.على بن محمّد سَمُرى

ابوالحسن على بن محمّد سَمُرى، آخرين نايب امام مهدى عليه‏السلام است كه با تصريح حسين بن روح بدين سِمَت، منصوب گشته است.^۳

قبل از مرگ او، توقيع ناحيه مقدّسه صادر شد و از مرگ او پس از شش روز خبر داد. در اين توقيع، تصريح شده بود كه بعد از على بن محمّد سمرى، نايب خاصى نخواهد بود و دوران غيبت كبرا آغاز خواهد شد. على بن محمّد سمرى در پانزدهم شعبان سال ۳۲۹ ق، پس از سه سال نيابت درگذشت و در رصافه بغداد، در نزديكىِ مسجد «براثا» به خاك سپرده شد.^۴

زيارت‏نامه نوّاب اربعه

شيخ طوسى در كتاب «تهذيب الأحكام» بيان كرده: به جناب ابو القاسم حسين بن روح رحمه‏الله نسبت داده شده كه فرموده در باب زيارت ايشان (باب‏هاى امام زمان عليه‏السلام) سلام مى‏كنى بر پيامبر خدا و بعد از او به امير مؤمنان و بر خديجه كبرا و بر فاطمه زهرا و بر امام حسن و امام حسين و بر هر يك از ائمّه عليهم‏السلام تا صاحب الزمان ـ صلوات اللّه‏ عليه ـ، پس مى‏گويى:

السَّلامُ عَلَيكَ يا فُلانَ بنَ فُلانٍ،^۵ أشهَدُ أنَّكَ بابُ المَولى، أدَّيتَ عَنهُ

۲.محمّد بن عثمان عَمرى

ابو جعفر محمّد بن عثمان بن سعيد عَمْرى، بعد از پدرش، وكيل امام زمان عليه‏السلام و در خدمت ايشان بود. وى نزد شيعيان، منزلتى والا داشت. او حدود پنجاه سال، عهده‏دار كار وكالت بود. امام عليه‏السلام در مرگ پدر وى، نامه تسليت نوشت و در آن مرقوم داشت: «خداوند، تو را پاداش بسيار دهد. تسليتت باد! ما هم چون تو داغدار شديم».^۱

محمّد بن عثمان در پايان جمادى الاُولى سال ۳۰۵ يا ۳۰۴ق درگذشت و در كنار مادرش به خاك سپرده شد. مزار وى در قسمت رصافه (شرق دجله) وسط شهر بغداد در محلّه‏اى به نام «شيخ خلاّنى» در خيابان «جمهورى» قرار دارد،^۲ و داراى ضريح و گنبد باشكوهى است.

۳.حسين بن روح نوبختى

ابوالقاسم حسين بن روح نوبختى، سومين نايب خاص امام مهدى عليه‏السلام است كه در حدود سال ۳۰۵ ق، به اين سِمَت منصوب گرديده است. او فردى دانشمند و متّقى از خاندان بزرگ و دانشور نوبختيان بود و با بزرگان آن طايفه، آمد و شد داشت.

عبارت امام مهدى عليه‏السلام در خصوص حسين بن روح، با عنوان «ثِقَتُنا بما هو عَلَيهِ وإنّه عندنا بالمنزلة والمحلّ اللذين يَسُرّانه ؛ او در آنچه متصدّىِ آن است، مورد اعتماد ماست. او نزد ما منزلت و جايگاهى دارد كه خشنودش مى‏كند»،^۳ برترين ستايش نسبت به او محسوب مى‏شود.

منابع اهل سنّت نيز به جلالت و بزرگى او اذعان دارند.^۴