383
ایمان در قرآن

که برای تضعیف روحیّه دشمن طرّاحی می‌شود. عدی بن حاتم می‌گوید: امیر مؤمنان علیه السلام هنگامی که در صفّین با معاویه رو در رو شد، صدایش را بلند می‌کرد تا یارانش بشنوند و می‌فرمود: «به خدا سوگند، معاویه و یارانش را خواهم کُشت!». آن گاه در آخر سخن، صدایش را آهسته می‌کرد و می‌گفت: «إن شاء اللّٰه». من نزدیک ایشان بودم و گفتم: ای امیر مؤمنان! به درستی که سوگند یاد کردی بر آنچه انجام می‌دهی. آن ‌گاه «إن شاء اللّٰه» گفتی. مقصودت از این، چه بود؟ فرمود:

۰.إنَّ الحَربَ خُدعَةٌ وَ أنا عِندَ المُؤمِنِینَ غَیرُ کَذُوبٍ فَأرَدتُ أن اُحَرِّضَ أصحابِی عَلَیهِم کَیلا یَفشَلُوا وَ کَی یَطمَعُوا فیهِم.۱

۰.جنگ، نیرنگ است و من نزد مؤمنان، دروغگو نیستم. خواستم که یارانم را بر دشمن بشورانم تا سُستی نکنند و [به نبردِ] با آنان، رغبت کنند.

1.. الکافی: ج ۷ ص ۴۶۰ ح ۱.


ایمان در قرآن
382

به شمار می‌آید. بر این اساس، مؤمن باید به هر وعده‌ای که به دیگران می‌دهد، وفادار بماند و هرگز بر خلاف پیمان خود رفتار نکند.

اهمّیت وفا به عهد در آیین اسلام، به اندازه‌ای است که حتّی در باره دشمن نیز باید رعایت گردد و مسلمان حقّ پیمان‌شکنی با دشمن خود را ندارد. امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر، بر این مطلب تأکید فرموده است:

۰.وَ إن عَقَدتَ بَینَکَ وَ بَینَ عَدُوِّکَ عُقدَةً أو ألبَستَهُ مِنکَ ذِمَّةً فَحُط عَهدَکَ بِالوَفَاءِ وَ ارعَ ذِمَّتَکَ بِالأمانَةِ وَ اجعَل نَفسَکَ جُنَّةً دُونَ مَا أعطَیتَ فَإنَّهُ لَیسَ مِن فَرائِضِ اللَّهِ شَی‏ءٌ النَّاسُ أشَدُّ عَلَیهِ اجتِماعاً مَعَ تَفَرُّقِ أهوائِهِم وَ تَشَتُّتِ آرائِهِم مِن تَعظِیمِ الوَفاءِ بِالعُهُودِ وَ قَد لَزِمَ ذَلِکَ المُشرِکُونَ فِیما بَینَهُم دُونَ المُسلِمِینَ لِما استَوبَلُوا مِن عَواقِبِ الغَدرِ فَلا تَغدِرَنَّ بِذِمَّتِکَ وَ لا تَخِیسَنَّ بِعَهدِکَ وَ لا تَختِلَنَّ عَدُوَّکَ.۱

۰.و اگر میان خود و دشمنت پیمان دوستى بستى و امانش دادى، به عهد خویش وفا کن و امانى را که داده‏اى، نیک رعایت نما. در برابر پیمانى که بسته‏اى و امانى که داده‏اى، خود را سپر ساز؛ زیرا هیچ یک از واجبات خداوندى که مردم با وجود اختلاف در آرا و عقاید، در آن هم‌رأى هستند، بزرگ‌تر از وفا به عهد و پیمان نیست. حتّى مشرکان نیز وفا به عهد را در میان خود لازم مى‏شمردند؛ زیرا عواقب ناگوار غدر (پیمان‌شکنى) را دریافته بودند. پس در آنچه بر عهده گرفته‏اى، خیانت مکن و پیمانت را مشکن و خصمت را با پیمان مفریب.

از نظر اسلام، فریب دادن دشمن در جنگ، جایز است و مسلمان می‌تواند در میدان نبرد، با ترفندی ویژه، دشمن را بفریبد. در عین حال، اسلام به مسلمان، اجازه پیمان‌شکنی با دشمن را نمی‌دهد و عهدشکنی را فریب جنگی به شمار نمی‌آورد.

فریب دادن دشمن در جنگ، با پیمان‌شکنی تفاوت دارد و مسلمان حق ندارد به بهانه فریب جنگی، پیمان خود را بشکند. خدعه جنگی، نوعی عملیات روانی در میدان نبرد است

1.. نهج البلاغة: نامۀ ۵۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125242
صفحه از 436
پرینت  ارسال به