35
ایمان در قرآن

تفاوت‌های ایمان و اسلام دانست. با استناد به این سخن، کسی که دو جمله «أشهدُ أن لا إله إلّا اللّٰه» و «أشهدُ أنّ محمّداً رسولُ اللّٰه» را بر زبان جاری کند، در زمره مسلمانان، وارد می‌گردد و احکام اسلام در باره او پیاده می‌شود. بنا بر این، ملاک تحقّق اسلام، شهادت زبانی به وحدانیت خداوند و نبوّت خاتم پیامبران صلی الله علیه و اله است.

بر خلاف اسلام ـ که با اعتراف ظاهری حاصل می‌شود  ، ایمان با دل و جان پیوند ناگسستنی دارد. از دیدگاه اهل بیت علیهم السلام، اقرار زبانی و التزام عملی بدون باور قلبی، ایمان شمرده نمی‌شود. کسی که با زبان به اسلام اقرار کند و در عمل به ظواهر اسلامی مثل نماز، روزه، زکات و سایر احکام پایبند باشد، ولی باور به اسلام، در دل و جان او راه نیافته باشد، مؤمن شمرده نمی‌شود.

از این رو کسی که به دستور‌های الهی عمل می‌کند ولی با اعتراض به احکام الهی، نارضایتی خود را آشکار می‌سازد، بهره‌ای از ایمان ندارد، مانند آن که به حکم قصاص ایراد می‌گیرد و با لحن اعتراض‌آمیز از این حکم قرآنی یاد می‌کند. چنین رفتاری نشان می‌دهد که عمل و باور، با یکدیگر سازگاری ندارند. امام صادق علیه السلام در باره چنین رفتاری می‌فرماید:

۰.لَو أنَّ قَوماً عَبَدُ‌وا اللَّهَ وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أقَامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکَاةَ وَ حَجُّوا البَیتَ وَ صَامُوا شَهرَ رَمَضَانَ ثُمَّ قَالُوا لِشَی‏ءٍ صَنَعَهُ اللَّهُ أو صَنَعَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و اله ألَّا صَنَعَ خِلافَ الَّذِی صَنَعَ أو وَجَدُوا ذَلِکَ فِی قُلُوبِهِم لَکَانُوا بِذَلِکَ مُشرِکِینَ.۱

۰.اگر مردمی خدای یگانه و بی‌انباز را بپرستند و نماز بخوانند و زکات بپردازند و حج بروند و ماه رمضان را روزه بگیرند ولی [از روی اعتراض] به چیزی که خداوند یا پیامبر صلی الله علیه و اله ساخته است بگویند: «چرا خلاف آن را نساخت؟» یا در دلشان چنین اعتراضی کنند [و به زبان نیاورند]، به سبب آن مشرک می‌شوند.

کسی که حقایق دینی را به صورت واقعی پذیرفته باشد، در برابر دستورهای دینی کاملاً تسلیم خواهد بود و هرگز زبان به شِکوه و گلایه نمی‌گشاید. به همین دلیل، اعمال و رفتاری از او سر می‌زند که با باور و عقیده درونی‌اش موافق است.

1.. الکافی: ج ۲ ص ۳۹۸ ح ۶.


ایمان در قرآن
34

تأیید می‌شود؛ ولی اسلام، گفتار یا کرداری است که در ظاهر، نشانگر پذیرش باورهای اسلامی است. اثر اسلامِ ظاهری این است که زمینه را برای اجرای احکام ظاهریِ اسلام نظیر صحّت ازدواج فراهم می‌کند.

در حدیثی آمده است: در آخرین روزهای زندگی امام هادی علیه السلام، یکی از اصحاب ایشان به نام ابو دِعامه به عیادت ایشان رفت و چون خواست محضر امام علیه السلام را ترک کند، ایشان برای تشکّر از او، حدیثی را با سندی که نام پدر و اجداد گرامی‌اش تا پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در آن وجود دارد،۱ برای او نقل فرمود. ابو دعامه که از شنیدن این حدیث زیبا، شادمان شده بود، به امام هادی علیه السلام گفت: ای پسر پیامبر خدا! به خدا سوگند، نمی‌دانم کدام یک از این دو، نیکوتر است: خود حدیث، یا سند آن. امام علیه السلام فرمود:

۰.إنَّها لَصَحِیفَةٌ بِخَطِّ عَلِیِّ بنِ أبِی طالِبٍ علیه السلام وإِملاءِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله نَتَوَارَثُهما صَاغِرٌ عَن کابِرٍ.

۰.این حدیث در کتابی است که به خطّ علی بن ابی طالب علیه السلام و با املای پیامبر خدا صلی الله علیه و اله نوشته شده و ما آن را پسر از پدر، به ارث می‌بریم.

بر اساس این حدیث نورانی، علی بن ابی طالب علیه السلام می‌فرماید:

۰.قالَ لِی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و اله یَا عَلِیُّ اکتُب فَقُلتُ مَا أکتُبُ فَقَالَ اکتُب بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحِیمِ الإیمَانُ مَا وَقَرَ فِی القُلُوبِ وَ صَدَّقَتهُ الأعمَالُ وَ الإسلامُ مَا جَرَى عَلَى اللِّسَانِ وَ حَلَّت بِهِ المُنَاکَحَةُ.۲

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و اله به من فرمود: ای علی!‌ بنویس. گفتم: چه بنویسم؟ فرمود: بنویس: «به نام خدای مهر‌گستر مهربان. ایمان، چیزی است که در دل‌ها جای گیرد و کردار، آن را تأیید کند و اسلام، چیزی است که بر زبان جاری شود و زناشویی با آن روا گردد».

این حدیث را می‌توان تفسیری جامع برای آیه چهاردهم از سوره حجرات و بیان

1.. قَالَ حَدَّثَنِي أبِي محمّد بنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنِي أبِي عَلِيُّ بنُ مُوسَى قَالَ حَدَّثَنِي أبِي مُوسَى بنُ جَعفَرٍ قَالَ حَدَّثَنِي أبِي جَعفَرُ بنُ محمّد قَالَ حَدَّثَنِي أبِي محمّد بنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنِي أبِي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ قَالَ حَدَّثَنِي أبِي الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ قَالَ حَدَّثَنِي أبِي عَلِيُّ بنُ أبِي طَالِبٍ علیه السلام قَالَ قَالَ لِي رَسُولُ اللَّه‏.

2.. بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۲۰۸ ح ۲۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 126007
صفحه از 436
پرینت  ارسال به