317
ایمان در قرآن

احادیث، تمام صفات نیک، با ایمان پیوند دارند و کسی که به ایمان کامل و ناب دست یابد، جامع صفات نیک و مکارم اخلاقی خواهد بود. اکنون به بیان پاره‌ای از صفات مؤمن که در احادیث به آنها اشاره شده است، می‌پردازیم:

یک. نیک‌خویی

خوش‌رفتاری و نیک‌خویی با دیگران، از نشانه‌های مؤمن است. مؤمن، از تندخویی و بدرفتاری با مردم پرهیز دارد و در رویارویی با دیگران، گشاده‌رو و خوش‌زبان است. چنین حالتی، در اثر دستیابی به ایمان کامل برای انسان حاصل می‌شود. کسی که در پوشش ایمان، با دیگران تندی کند، ایمانش به آفت مبتلا می‌شود و از کمال ایمان فاصله می‌گیرد. ایمان کامل با بدخُلقی، ناسازگار است و با آن جمع نمی‌شود.

نشانه رسوخ ایمان در دل، گشادگی چهره است. مؤمن حقیقی در هنگام برخورد با دیگران، رو در هم نمی‌کشد و خشونت نشان نمی‌دهد. بر دست و دل و زبانش، نیکی جاری است و مردم از لطافت کلام، صفای باطن و عطای دستش بهره می‌برند. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در باره نشانه‌های مؤمن می‌فرماید:

۰.إنَّ لِلمُؤمِنِ أربَعَ عَلاماتٍ: وَجهاً مُنبَسِطاً وَ لِساناً لَطیفاً وَ قَلباً رَحیماً وَ یَداً مُعطِیَةً.۱

۰.مؤمن، چهار نشانه دارد: رویِ گشاده، زبان خوش، دل مهربان و دستِ دهنده.

خوش‌خویی، افزون بر آثار فردی، در رفتارهای اجتماعی مؤمن نمود پیدا می‌کند و او را از دیگران متمایز می‌سازد. به بیان دیگر، نیک‌خویی و خوش‌رفتاری با دیگران، مصادیق فراوانی دارد و تنها در لبخند و روی باز خلاصه نمی‌شود. یکی از مصادیق آن، سفره‌داری و تکریم مردم است. مؤمن، گشاده‌‌دست و مهمان‌نواز است و از دست‌رنج خود، به دیگران احسان می‌کند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

۰.مِنَ الإیمانِ حُسنُ الخُلُقِ وَ إطعامُ الطَّعامِ.۲

۰.خوش‌خلقی و سفره‌داری، از ایمان‌ اند.

1.. أعلام الدین: ص ۱۲۲.

2.. الکافی: ج ۴ ص ۵۰ ح ۲.


ایمان در قرآن
316

۰.اوست که در میان اُمّیان (مردم مکّه که غالباً بى‏سواد بودند) فرستاده‏اى از خودشان بر انگیخت که آیاتش را برای آنها تلاوت مى‏نماید و آنها را [از پلیدى‏هاى عقیدتى و اخلاقى و عملى] پاکیزه مى‏کند و به آنها کتاب [آسمانى] و حکمت (معارف دینى و عقلى) مى‏آموزد و حقیقت، این است که آنها پیش از آن در گم‌راهى آشکارى بودند).

بنا بر این، یکی از اهداف مهمّ بعثت، تزکیه نفس و پاکسازی جان انسان‌ از آلودگی‌های اعتقادی، اخلاقی و عملی است.۱ پیامبر خدا صلی الله علیه و اله نیز در احادیث گوناگون، بر این مطلب تأکید نموده است. ایشان، فلسفه بعثتِ خود را کامل ساختن خُلق و خوی کریمانه بیان فرموده و اساس برنامه الهی خویش را دعوت به صفات نیک و ترویج اخلاق پسندیده مطرح ساخته است. ایشان در این باره می‌فرماید:

۰.بُعِثتُ بِمکارم الأخلاق وَ مَحاسِنِها.۲

۰.من با خوی‌های والا و زیبا بر انگیخته شده‌ام.

و در حدیث دیگر، با اشاره به حکمت بعثت می‌فرماید:

۰.إنَّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاق.۳

۰.من، در حقیقت، برای این بر انگیخته شدم که خوی‌های والا را کامل کنم.

از آن جا که ایمان، انسان را به اخلاق نیکو و بزرگوارانه دعوت می‌کند، کسی که ندای خاتم انبیا صلی الله علیه و اله را لبّیک بگوید و ایمان آورد، باید صفات و اخلاق نیکو در رفتارش نمودار گردد. به بیان دیگر، ایمان حقیقی، با خلق و خوی نیکو و کریمانه همراه است و از آن جدا نمی‌شود. به همین دلیل، در کلام پیشوایان دینی، اهل ایمان با اخلاق نیکو، توصیف شده‌اند و با این ملاک به مردم شناسانده می‌شوند.

اهل بیت علیهم السلام در احادیث فراوانی، به بیان صفات مؤمن پرداخته‌اند. بر اساس این

1.. در چند آیه از قرآن، به مسئلۀ تزکیۀ نفس، به عنوان یکی از اهداف مهمّ بعثت، اشاره شده است. برای نمونه، ر.ک: بقره: آیۀ ۱۲۹ و ۱۵۱، آل عمران: آیۀ ۱۶۴.

2.. الأمالی، طوسی: ص ۵۹۶ ح ۱۲۳۴.

3.. السنن الکبری: ج ۱۰ ص ۱۹۲.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125067
صفحه از 436
پرینت  ارسال به