249
ایمان در قرآن

چگونه در آیه مورد بحث، به خواندن قرآن اشاره نشده و تنها شنیدن آن، مطرح شده است؟

به نظر می‌رسد آیه دوم از سوره انفال، ناظر به تلاوتی است که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله بعد از نزول هر آیه از قرآن داشته است. بر اساس این احتمال، به مضمون آیه مورد بحث، در آیه دیگری اشاره شده است:

(وَ إذا ما أُنزِلَت سُورَةٌ فَمِنهُم مَن یَقُولُ أیُّکُم زادَتهُ هذِهِ إیماناً فَأمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَزادَتهُم إیماناً وَ هُم یَستَبشِرُون.۱

۰.و چون سوره‏اى نازل شود، برخى از آنها (منافقان) [برای استهزا] می‌گویند: این سوره بر ایمان کدام یک از شما افزود؟ [بگو:] امّا کسانى که ایمان آورده‏اند، بر ایمان آنها افزود و آنها [از دریافت تحفه نو آسمانى] شادمانى مى‏کنند).

این آیه بیانگر همان معنایی است که آیه دوم از سوره انفال آن را بیان می‌کند. هر دو آیه ناظر به نزول قرآن و افزون شدن کمّی یا کیفی ایمان مؤمنان در اثر نزول تدریجی آیات اند. در حقیقت، آن شنیدنی که آیه شریف، آن را موجب افزون شدن ایمان می‌داند، شنیدنی است که با نزول تدریجی آیات و تلاوت آنها به وسیله پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله برای مسلمانان صدر اسلام، صورت پذیرفته است.

در سال‌های نخستین اسلام، با نزول آیات قرآن، پیامبر صلی الله علیه و اله آیات الهی را برای مؤمنان می‌خواند. از یک سو، کیفیّت ایمان مؤمنان افزایش می‌یافت؛ زیرا آنها به اعجاز کلام وحی پی می‌بردند و می‌فهمیدند که آیات قرآن، سخن بشر نیست و معجزه خداوند است. از این رو، هر چه معجزه الهی بیشتر به آنها می‌رسید، ایمانشان قوّت می‌یافت. از سوی دیگر، کمّیت ایمانشان نیز گسترش می‌یافت؛ زیرا هر آیه‌ای که به آیات پیشین اضافه می‌شد، گستره باورهای آنها افزایش می‌یافت و معرفت آنها به امور عقیدتی بیشتر می‌شد.

بنا بر این، افزایش ایمان در آیه مورد بحث، به مؤمنان صدر اسلام مربوط می‌شود و این آیه، در صدد بیان افزایش کیفیّت ایمان به واسطه گوش سپردن به تلاوت قرآن در تمام زمان‌ها نیست. البتّه بر اساس دلایل دیگر، انسان هر اندازه با تدبّر قرآن را بشنود یا بخواند،

1.. توبه: آیۀ ۱۲۴.


ایمان در قرآن
248

احتمال سوم، این است که شنیدن قرآن، در صورتی که با تدبّر و تأمّل در آیات همراه باشد، موجب تقویت ایمان می‌گردد. در حقیقت، گوش سپردن به تلاوت قرآن موجب می‌شود که انسان در برهان‌های قرآنی بیشتر تأمّل کند و همین مطلب، موجب استحکام ایمانش به امور اعتقادی گردد. بر اساس این احتمال نیز گوش سپردن به تلاوت قرآن، موجب افزودن بر کیفیّت ایمان می‌شود.

آخرین احتمال، این است که قرآن، معجزه جاوید پیامبر خداست و خداوند برای تمام آیات آن، تحدّی (مبارزه‌طلبی) کرده است. از این رو، هر آیه قرآن، معجزه‌ای از معجزات پیامبر خدا صلی الله علیه و اله و نشانه‌ای بر حقّانیت ایشان است. هر چه انسان، بیشتر آیات قرآن را بشنود و با معجزات بیشتری از پیامبر خدا صلی الله علیه و اله آشنایی پیدا کند، ایمان او به کتاب آسمانی و مطالب آن بیشتر می‌شود. از این رو، گوش سپردن به تلاوت قرآن و تدبّر در اعجاز کلام خداوند، موجب تقویت ایمان و افزودن بر کیفیت ایمان می‌گردد.

اکنون با توجّه به احتمالاتی که در پاسخ پرسش دوم بیان شد، به پرسش نخست باز می‌گردیم: به راستی آیا خواندن قرآن نیز همچون شنیدن آن، سبب افزایش ایمان می‌گردد؟ چرا در این آیه، فقط گوش سپردن به تلاوت قرآن، مایه افزایش ایمان دانسته شده و به تأثیر قرائت قرآن در فزونی ایمان اشاره‌ نشده است؟ در حالی که بر اساس برخی از احادیث، عدد درجات بهشت، به اندازه عدد آیات قرآن است و قاری قرآن با خواندن آیات، بالا می‌رود. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

۰.مَن ماتَ مِن أولِیائِنا وَ شِیعَتِنا وَ لَم یُحسِنِ القُرآنَ عُلِّمَ فِی قَبرِهِ لِیَرفَعَ اللَّهُ بِهِ فِی دَرَجَتِهِ فَإنَّ دَرَجاتِ الجَنَّةِ عَلَى قَدرِ عَدَدِ آیاتِ القُرآنِ فَیُقالُ لِقارِئِ القُرآنِ اقرَأ وَ ارقَأ.۱

۰.هر کس از دوستان و شیعیان ما که بمیرد و قرآن را خوب بلد نباشد، در قبرش قرآن به او آموخته می‌شود تا خداوند به سبب آن، درجه‌اش را بالا برد؛ زیرا درجات بهشت به اندازه شمار آیات قرآن است. پس به قرآن‌خوان گفته شود: بخوان و بالا رو.

چنین احادیثی دلالت دارند که خواندن قرآن، درجات مؤمنان را افزایش می‌دهد. پس

1.. ثواب الأعمال: ص ۱۲۹.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 125448
صفحه از 436
پرینت  ارسال به