چگونه در آیه مورد بحث، به خواندن قرآن اشاره نشده و تنها شنیدن آن، مطرح شده است؟
به نظر میرسد آیه دوم از سوره انفال، ناظر به تلاوتی است که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله بعد از نزول هر آیه از قرآن داشته است. بر اساس این احتمال، به مضمون آیه مورد بحث، در آیه دیگری اشاره شده است:
(وَ إذا ما أُنزِلَت سُورَةٌ فَمِنهُم مَن یَقُولُ أیُّکُم زادَتهُ هذِهِ إیماناً فَأمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَزادَتهُم إیماناً وَ هُم یَستَبشِرُون.۱
۰.و چون سورهاى نازل شود، برخى از آنها (منافقان) [برای استهزا] میگویند: این سوره بر ایمان کدام یک از شما افزود؟ [بگو:] امّا کسانى که ایمان آوردهاند، بر ایمان آنها افزود و آنها [از دریافت تحفه نو آسمانى] شادمانى مىکنند).
این آیه بیانگر همان معنایی است که آیه دوم از سوره انفال آن را بیان میکند. هر دو آیه ناظر به نزول قرآن و افزون شدن کمّی یا کیفی ایمان مؤمنان در اثر نزول تدریجی آیات اند. در حقیقت، آن شنیدنی که آیه شریف، آن را موجب افزون شدن ایمان میداند، شنیدنی است که با نزول تدریجی آیات و تلاوت آنها به وسیله پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله برای مسلمانان صدر اسلام، صورت پذیرفته است.
در سالهای نخستین اسلام، با نزول آیات قرآن، پیامبر صلی الله علیه و اله آیات الهی را برای مؤمنان میخواند. از یک سو، کیفیّت ایمان مؤمنان افزایش مییافت؛ زیرا آنها به اعجاز کلام وحی پی میبردند و میفهمیدند که آیات قرآن، سخن بشر نیست و معجزه خداوند است. از این رو، هر چه معجزه الهی بیشتر به آنها میرسید، ایمانشان قوّت مییافت. از سوی دیگر، کمّیت ایمانشان نیز گسترش مییافت؛ زیرا هر آیهای که به آیات پیشین اضافه میشد، گستره باورهای آنها افزایش مییافت و معرفت آنها به امور عقیدتی بیشتر میشد.
بنا بر این، افزایش ایمان در آیه مورد بحث، به مؤمنان صدر اسلام مربوط میشود و این آیه، در صدد بیان افزایش کیفیّت ایمان به واسطه گوش سپردن به تلاوت قرآن در تمام زمانها نیست. البتّه بر اساس دلایل دیگر، انسان هر اندازه با تدبّر قرآن را بشنود یا بخواند،